Không để thỏa mãn mình mà bắt con phải theo ý mình
1. Không bắt con phải là bản sao tài giỏi hay có kỹ năng kinh nghiệm như mình.
Vì hãy nhớ Con chưa thể được như hiện tại của mình khi mà ngày bằng tuổi nó mình cũng không thể đã được như hiện tại. Để được như hiện tại mình đã đi trước nó tới cả vài chục năm…
Ép con giống mình là phủ nhận bản sắc của con nên trẻ dễ hình thành kiểu gắn bó lo âu, sợ sai, sợ mất yêu thương.
Tạo áp lực thành tích và so sánh liên tục kiểu “bằng tuổi bố…, ngày xưa mẹ…”…khiến con hoặc chống đối ngầm, hoặc ngoan đối phó.
Hãy nhớ rằng kỹ năng, nghề nghiệp, nhịp sống hiện tại không trùng với quá khứ của bố mẹ.
Đừng làm con mất dần hứng thú tự nhiên, thường xuyên phải đứng hình chờ lệnh bố mẹ
Cần khám phá bản đồ năng lực của con: Sở trường (con làm tốt), hứng thú (con mê làm), nhịp sinh học (con tập trung tốt giờ nào), kiểu tính cách (hướng nội/ngoại, ưa cấu trúc/ưa linh hoạt). Từ đó thảo luận cùng con đặt mục tiêu của con theo và bố mẹ chỉ là người góp ý về phương pháp, chất lượng mà không phải là sự chiếm quyền chọn mục tiêu cho con.
Hãy nói với con: Bố mẹ mất hơn 20 năm mới có kỹ năng này. Con có quyền đi con đường của con, bố mẹ sẽ hỗ trợ cách học hiệu quả.
2. Không bắt con phải chinh phục ước mơ xưa kia mà mình chưa làm được.
Vì hãy nhớ rằng ước mơ là từ nhận thức mong muốn của mình không phải của con. Để hiểu được ước mơ đó chỉ bạn mới hiểu mà bạn không thể đạt được thì con bạn càng khó có thể..
Rủi ro tâm lý khi đây là chiếu dự phòng nhu cầu chưa thỏa của bố mẹ sang con nên trẻ dễ sống hộ kỳ vọng, kiệt sức cảm hoặc phản kháng.
Ngoài ra, Ước mơ đến từ nhận thức – giá trị – cảm xúc của người mơ. Nếu chính mình còn chưa làm được, ép con chỉ làm tăng thất bại kép (con thất vọng, quan hệ rạn nứt).
Cách làm đúng: Tách rõ gợi ý hai vòng tròn ước mơ. Vòng ước mơ của bố mẹ ( điều từng mơ, vì sao mơ, bài học dang dở) –> Vòng ước mơ của con ( điều con thật sự muốn, vì sao, con sẵn lòng đổi gì) –> Giao điểm ước mơ của cả hai chỉ là đề xuất tài nguyên (kết nối, công cụ, kỹ năng), không phải mệnh lệnh, cho con quyền thử – quyền rút với tiêu chí rõ ràng.
Hãy nói với con: Ước mơ của mẹ là của mẹ. Con có thể mượn kinh nghiệm của mẹ, nhưng con sẽ chọn giấc mơ của con.
3. Không bắt con phải khắc phục điểm yếu hay nhược điểm, khiếm khuyết của mình trong quá khứ… để vẽ và bắt con phải làm theo ý mình mà tránh.
Vì cái gì là nhược hay ưu nó phải thuộc đánh giá trên màu sắc của mỗi người, của mỗi thời điểm khác nhau.
Nhược, khuyết của con không phải là nhược, khuyết của bạn trong quá khứ. Quá khứ nó đã qua rồi và con cần thay đổi của hiện tại của chính con..
Mỗi điểm yếu phụ thuộc ngữ cảnh. Cái bố từng thiếu (ví dụ ngoại ngữ) có thể khác bản chất với năng lực con đang thiếu (ví dụ kỹ năng số).
Sửa sai vì xấu hổ quá khứ dẫn đến quá chỉnh khiến con bị kéo vào những thứ không còn đúng thời – đúng người.
Khung đánh giá hiện tại: Mạnh & mê → nuôi lớn (đầu tư sâu). Mạnh & không mê → giữ mức nền (đủ dùng). Yếu & cần thiết → rèn tối thiểu (kỹ năng sống tự phục vụ, quản lý thời gian, an toàn số…). Yếu & không cần thiết → không ép để con dành năng lượng cho điều có ý nghĩa.
Nguyên tắc huấn luyện: Tập trung tăng mạnh – giảm yếu tối thiểu, không biến tuổi thơ thành trại sửa lỗi.
Đo tiến bộ bằng đường cong cá nhân (so với chính con tuần trước), không so chéo bạn bè/anh chị.
Hãy nói với con: Bố từng yếu khoản X nên hay lo. Nhưng thời của con khác. Ta cùng xem con đang cần gì hôm nay để tiến lên.
4. Không để thỏa mãn cảm xúc của mình mà bao bọc, đáp ứng cho con quá mức để thể hiện mình yêu thương con, hy sinh vì con.
Vì những đứa con sinh ra đã thiệt thòi về thể chất thì con càng cần tự lập sớm hơn để tự chủ sinh tồn thay bằng lại yếu, thiếu thêm nữa khi bố mẹ nó không thể sống đi hết cuộc đời nó.
Những đứa trẻ thông thường càng phải tự lập có nguyên tắc kỷ luật tốt hơn từ đó tự lãnh đạo bản thân và các các phát triển chủ động khác
Đừng tạo cơ chế gây hại: Nuông chiều vì tội lỗi/lo xa tạo bất lực tự học để lớn khi con tin mình không thể, chờ người lớn giải quyết. Khi bố mẹ làm thay, con mất cơ bắp ý chí (tính tự chủ, kiên trì, chịu trách nhiệm). Trẻ có thiệt thòi thể chất
Con càng cần tự lập theo lộ trình, với giàn giáo phù hợp: chia nhỏ việc – công cụ trợ giúp – luyện lặp lại – khen nỗ lực – tăng dần độ khó.
Mục tiêu tối đa hóa năng lực tự chủ trong khả năng thực tế, không dán nhãn con không làm được.
Lộ trình đường dốc tự lập: Tự phục vụ theo tuổi: ăn – mặc – vệ sinh – quản đồ – giờ giấc. Việc nhà theo bậc thang từ 5–10 phút/ngày → 20–30 phút/ngày (lau dọn khu vực cá nhân → góp phần khu vực chung). Tài chính nhỏ với tiền tiêu vặt, bảng ghi chi/tiết kiệm, hậu quả logic khi trễ/thiếu.
Hậu quả logic tự nhiên thay vì quát mắng, để con trả giá phù hợp (quên đồ thể dục thì phải mượn, lỡ hẹn thì giảm thời gian chơi…).
Hãy nói với con: Mẹ yêu con nên mẹ sẽ không làm thay. Mẹ sẽ ở bên con để con biết mình có thể.
Công tắc tự soi của phụ huynh trước khi ra quyết định dạy con:
- Chủ thể là ai?: Quyết định này phục vụ sự phát triển của con hay cảm xúc/khát khao của mình?
- Phù hợp lứa tuổi?: Kỳ vọng có tương thích khả năng nhận thức – cảm xúc – vận động của con hiện tại?
- Quyền lựa chọn và tiếng nói: Con có quyền chọn trong phạm vi an toàn không?
- Trách nhiệm và hậu quả: Đã thiết kế cách con chịu trách nhiệm và học từ hậu quả chưa?
Kế hoạch rút dần của bố mẹ: Mình rút dần thế nào để con tự đứng?
Thay đổi cách nói:
Thay vì: Bằng tuổi bố… → Hãy nói: Tuần này con tiến bộ chỗ nào so với tuần trước?
Thay vì: Con phải theo nghề này cho ổn định → Hãy nói: Con thử 90 ngày, đặt tiêu chí, rồi mình đánh giá dữ liệu.
Thay vì: Mẹ làm cho nhanh → Hãy nói : Con làm, mẹ đứng cạnh nếu con cần gợi ý.
Thay vì: Con phải sửa điểm yếu A vì mẹ từng khổ vì nó → Hãy nói : A có còn cần với con hôm nay không? Nếu có, ta chọn mức đủ dùng và lịch luyện 15 phút/ngày.
Làm cha mẹ đúng không phải điều khiển mà là định hướng. Không phải thỏa mãn cái tôi mà là trao quyền để con trưởng thành.
Khi ta tôn trọng khác biệt, đặt mục tiêu theo hiện tại của con, và xây đường dốc tự lập con sẽ có 3 năng lực cốt lõi của một người trưởng thành: tự chủ – năng lực – gắn kết.
