Dạy con không biết sợ là quan niệm sai lầm đang giết mòn đạo đức thực của trẻ
Trong nhiều gia đình, cụm từ đừng sợ, phải mạnh mẽ lên, đừng để ai bắt nạt… đã trở thành câu cửa miệng của cha mẹ khi dạy con.
Ai cũng sợ con mình hèn, bị thua thiệt, yếu đuối để rồi vô thức gieo vào con quan niệm biết sợ là yếu, không biết sợ mới là mạnh.
Nhưng trên thực tế, nỗi sợ là một phản xạ sinh tồn quan trọng của não bộ, là chuông cảnh báo giúp con người biết giới hạn, biết thận trọng và biết tôn trọng những gì mình chưa đủ năng lực.
Khi người lớn dập tắt nỗi sợ, ta không làm con mạnh hơn mà đang cắt đi khả năng tự nhận thức và tự bảo vệ của con.
Đó chính là gốc rễ của nhiều hành vi lệch chuẩn đạo đức, ứng xử hung hăng, vô cảm và bất cần trong giới trẻ hiện nay.
1. Tại sao người lớn lại sợ… con mình biết sợ
Nhiều cha mẹ sợ con không biết sợ vì nghĩ rằng sợ là yếu. Nhưng sâu xa, điều họ sợ nhất không phải là nỗi sợ của con, mà là nỗi sợ bị đánh giá của chính mình.
Họ sợ người khác nói con mình hèn, nên ép con phải tỏ ra dũng cảm.
Họ sợ con bị thua thiệt, nên dạy con phải ăn miếng trả miếng.
Họ sợ con không vượt trội, nên bắt con không được sợ ai, không được khóc, không được thua.
Nhưng từ góc nhìn tâm lý, đó là dũng cảm ảo tưởng, khi bề ngoài có vẻ mạnh, bên trong lại là nỗi bất an và thiếu cân bằng cảm xúc.
Trẻ càng bị ép không được sợ, càng dễ trở nên liều lĩnh, hung hăng hoặc lãnh cảm.
Một đứa trẻ không biết sợ, không biết dừng, không biết xấu hổ sẽ rất dễ vượt quá giới hạn đạo đức mà không hề nhận ra.
2. Cần hiểu Không biết sợ khác với can đảm thật
Không biết sợ là phản ứng của cái tôi hiếu thắng hành động bốc đồng để chứng minh sức mạnh.
Can đảm thật là năng lực của trí tuệ cảm xúc khi biết sợ nhưng vẫn hành động đúng.
Một đứa trẻ không biết sợ có thể dám cãi thầy, đánh bạn, thách thức cha mẹ, nhưng khi đối diện với thất bại thật, lại gục ngã vì chưa từng học cách xử lý cảm xúc.
Trong khi đó, đứa trẻ biết sợ đúng cách sẽ biết giữ mình, biết nhờ người lớn hỗ trợ, biết dừng trước sai lầm và đó mới chính là nền tảng của bản lĩnh và đạo đức thực.
Cần nhớ Dũng cảm không phải là không sợ, mà là biết sợ nhưng vẫn dám đối diện với điều đúng.
3. Ba cấp độ can đảm lành mạnh cha mẹ cần dạy con
Cấp độ 1 –> Can đảm nhận biết khi Dám nhìn vào nỗi sợ và sự thật
Đây là bước khởi đầu của mọi trưởng thành.
Cha mẹ cần dạy con dám nói “Con sợ”, “Con chưa làm được”, “Con thấy khó”. Khi con được phép thừa nhận nỗi sợ, con học được trung thực với chính mình, không phải giấu cảm xúc hay giả vờ mạnh mẽ.
Một đứa trẻ dám nói thật cảm xúc, là một đứa trẻ đang học tự trọng và tự nhận thức. Đó chính là nền đạo đức đầu tiên của lòng dũng cảm.
Cấp độ 2 –> Can đảm hành động khi Dám làm trong hiểu biết và giới hạn
Can đảm không phải làm liều, mà là dám hành động có suy nghĩ.
Cha mẹ cần hướng con: Hiểu điều mình sợ. Biết chuẩn bị, lên kế hoạch. Biết giới hạn an toàn và hậu quả của lựa chọn. (Ví dụ: Con sợ phát biểu thì mẹ cùng con tập ở nhà, rồi giơ tay nói 1 câu trước lớp. Con sợ bị trêu thì mẹ dạy con nói “Tớ không thích vậy”, thay vì đánh lại)
Đó là can đảm có trí tuệ nơi con hành động không vì muốn hơn người, mà vì muốn hoàn thiện chính mình.
Cấp độ 3 –> Can đảm chịu trách nhiệm khi Dám gánh hậu quả và học từ sai lầm
Đây là đỉnh cao của dũng cảm và là nơi đạo đức thực sự hình thành.
Một đứa trẻ biết chịu trách nhiệm cho hành động của mình không cần chứng minh mình giỏi vì con đã có sức mạnh nội tâm.
Can đảm chịu trách nhiệm nghĩa là: Biết xin lỗi khi sai. Biết sửa khi thất bại. Biết nhận lỗi mà không xấu hổ.
Con cần thấm nhuần Sai không làm con yếu đi sai mà dám sửa mới làm con lớn lên.
4. Sai lầm cha mẹ hay mắc khi dạy con can đảm
– Biến can đảm thành áp lực phải mạnh mẽ mọi lúc
Khi cha mẹ bắt con đừng khóc, đừng sợ, trẻ sẽ học cách giấu cảm xúc thật và sống trong vỏ bọc mạnh mẽ.
Đó là nguyên nhân khiến nhiều đứa trẻ bề ngoài cứng cỏi, nhưng bên trong đầy bất an.
Can đảm thật không phải là không sợ gì, mà là vẫn bước tiếp khi biết mình sợ.
– Dạy con bằng so sánh và khích bác
Câu nói “Con trai gì mà nhát thế?”: Câu nói tưởng nhỏ, nhưng làm vỡ lòng tự trọng của con. Trẻ không học được dũng cảm, mà chỉ học được xấu hổ và giả vờ.
Can đảm không sinh ra từ sự nhục mạ, mà từ niềm tin cha mẹ dành cho con.
Hãy khen con khi con dám thử, dù chưa làm tốt.Vì dám đối diện đã là một bước tiến lớn của trưởng thành.
– Dạy con can đảm mà quên dạy đạo đức
Một số cha mẹ dạy con phải biết phản kháng, ai đụng thì đánh lại, mà quên mất rằng can đảm không có đạo đức là bạo lực.
Can đảm thật phải đi cùng lòng trắc ẩn và trách nhiệm.
Dạy con mạnh mẽ là đúng, nhưng phải kèm theo giới hạn. Mạnh để bảo vệ, không để tổn thương. Dám nói điều đúng, nhưng bằng thái độ đúng. Khẳng định mình, nhưng không đạp người khác xuống.
Khi cha mẹ hiểu đúng về nỗi sợ, con sẽ được quyền yếu, quyền run, quyền chưa sẵn sàng để rồi chính từ đó con mới có cơ hội mạnh thật.
Dạy con không biết sợ là dạy con mất đi phần người trong cảm xúc.
Còn dạy con biết sợ, biết nhận lỗi, biết sửa, biết đứng lên là dạy con làm người tử tế.
Can đảm không phải là chiếc áo giáp để con đi chiến đấu, mà là ngọn đèn bên trong giúp con bước vững trong bóng tối.
Khi con biết sợ mà vẫn dám sống đúng đó mới là bản lĩnh thật.
