Một đứa trẻ sinh ra không có sẵn bản đồ niêm yết đúng – sai, tích cực – tiêu cực.
Nó bước vào đời bằng sự tò mò và trải nghiệm, để rồi từ những va chạm đầu tiên, dần dần hình thành nên nhận thức của mình.
Thế nhưng, hành trình đó không phải lúc nào cũng thẳng hàng.
Có những giai đoạn, đứa trẻ dễ bị cuốn vào những hiểu biết lệch lạc, tiêu cực, tạo ra nhịp loạn trong suy nghĩ.
Từ đó kéo theo nguy cơ hình thành những chệch hướng nghiêm trọng trong nhân cách và hành vi.
Chính lúc này, sự dẫn dắt đúng trở thành yếu tố sống còn.
1. Gia đình luôn là nền móng đầu tiên
Gia đình là chiếc nôi gieo mầm đầu tiên cho nhận thức.
Một lời nói thiếu kiên nhẫn, một sự phán xét nặng nề hay một kiểu yêu thương sai cách đều có thể làm trẻ hiểu sai về bản thân, về người khác và về cuộc đời.
Nhưng ngược lại, nếu gia đình biết quan sát, lắng nghe và định hướng, cha mẹ có thể giúp con nhận ra đâu là suy nghĩ lệch lạc, đâu là giá trị đúng đắn cần giữ gìn.
Sự đồng hành không phán xét, cùng những ranh giới rõ ràng và sự nhất quán trong giáo dục, chính là bàn tay vô hình kéo con quay lại đường ngay.
2. Thầy cô là người soi sáng tri thức
Trường học không chỉ là nơi truyền đạt kiến thức, mà còn là nơi chuẩn hóa nhận thức của trẻ.
Thầy cô, bằng kiến thức và tấm gương, giúp trẻ phân biệt đúng – sai, tích cực – tiêu cực một cách khoa học, khách quan.
Một lời nhắc đúng lúc, một sự kiên định trong nguyên tắc hay một bài học thực tế giàu ý nghĩa có thể trở thành điểm mốc khiến trẻ nhận ra và điều chỉnh những sai lệch trong tư duy của mình.
3. Cộng đồng là môi trường định hình giá trị
Trẻ không chỉ sống trong gia đình và nhà trường.
Cộng đồng, bạn bè, mạng xã hội, môi trường văn hóa – xã hội cũng có ảnh hưởng sâu sắc.
Một cộng đồng văn minh, nhân ái và có chuẩn mực lành mạnh sẽ là “ưới an toàn, giúp trẻ không rơi quá sâu vào nhận thức tiêu cực.
Ngược lại, nếu cộng đồng đầy rẫy sự lệch lạc, bạo lực và ích kỷ, trẻ sẽ càng dễ lún sâu vào những cái sai.
4. Sức mạnh tự thân luôn là yếu tố quyết định
Tuy nhiên, dù gia đình, thầy cô hay cộng đồng có quan trọng đến đâu, thì đứa trẻ vẫn phải tự mình nhận ra sai và sửa sai.
Không ai có thể sống thay, nghĩ thay hay trưởng thành thay trẻ.
Khi một đứa trẻ được trao cơ hội để tự chiêm nghiệm, tự chịu trách nhiệm với hậu quả và tự nỗ lực sửa chữa, chính lúc đó nó mới thật sự trưởng thành.
Vậy nên, Một đứa trẻ với nhận thức lệch lạc không phải là một đứa trẻ hỏng, mà chỉ là một tâm hồn đang loạn nhịp cần được chỉnh lại.
Gia đình, thầy cô và cộng đồng chính là ba trụ cột dẫn dắt, định hình, soi sáng.
Nhưng quan trọng hơn hết, bản thân đứa trẻ phải đủ dũng cảm để nhìn thẳng vào cái sai, đủ bản lĩnh để tự sửa mình.
Khi hội tụ đủ cả ba yếu tố bên ngoài và một sức mạnh nội lực bên trong, hành trình từ sai lầm đến đúng đắn của trẻ sẽ trở thành bước ngoặt quan trọng để nó lớn lên thành một con người mạnh mẽ, tích cực và tử tế.
Hay nói cách khác thì một đứa trẻ bước vào đời với tâm hồn như tờ giấy trắng. Con nhìn, con nghe, con bắt chước để hiểu về thế giới này.
Nhưng không phải lúc nào sự quan sát ấy cũng đúng. Có khi con hiểu lệch, nghĩ sai, tin vào những điều tiêu cực và dần hình thành lối sống chệch hướng.
Ở giai đoạn đó, gia đình đóng vai trò đầu tiên và quan trọng nhất.
Cha mẹ không chỉ nuôi dưỡng, mà còn là người thầy dạy con biết thế nào là đúng và sai.
Nếu cha mẹ nóng nảy, quát mắng, so sánh, con sẽ học được sự tiêu cực.
Nhưng nếu cha mẹ biết lắng nghe, kiên nhẫn, đưa ra ranh giới và giải thích rõ ràng, con sẽ dần nhận ra điều gì cần thay đổi.
Thầy cô ở trường học cũng là điểm tựa lớn.
Một lời nhận xét khách quan, một bài học thấm thía hay một nguyên tắc kỷ luật nhất quán của thầy cô có thể giúp con soi chiếu lại nhận thức của mình và dần quay về cái đúng.
Ngoài ra, cộng đồng – bạn bè – môi trường sống xung quanh cũng ảnh hưởng rất mạnh. Một môi trường văn minh, lành mạnh sẽ giúp con tránh xa điều xấu.
Tuy nhiên, cha mẹ và thầy cô cũng cần nhớ rằng sự thay đổi bền vững chỉ đến khi chính con tự nhận ra mình sai, tự muốn sửa, và tự chịu trách nhiệm với lựa chọn của mình.
Người lớn chỉ có thể dẫn đường, không thể đi thay con.
Vì vậy hãy cho con biết:
Con đang lớn lên và con có quyền trải nghiệm, có quyền sai, có quyền nhầm lẫn.
Nhưng đôi khi, những suy nghĩ tiêu cực, những hiểu sai sẽ làm con lạc lối, khiến con thấy mình yếu đuối, cô đơn hay nổi loạn.
Con hãy nhớ:
Gia đình luôn ở đó để dìu con về. Cha mẹ có thể nghiêm khắc, có thể chưa nói được hết bằng lời yêu thương, nhưng điều cha mẹ mong mỏi nhất vẫn là con hiểu đúng và đi đúng đường.
Ở trường, thầy cô không chỉ dạy con kiến thức, mà còn dạy con cách làm người. Đừng vội phản kháng tất cả, hãy thử lắng nghe và chắt lọc, con sẽ thấy nhiều điều có ích cho chính mình.
Xung quanh con, xã hội có tốt có xấu, có đúng có sai. Nếu con lỡ bước vào một chỗ tối, hãy tin rằng vẫn có những ánh sáng để con quay lại.
Và quan trọng nhất, con chính là người quyết định. Không ai có thể thay con nhận ra cái sai, cũng không ai sửa sai hộ con.
Chỉ khi con dám thừa nhận, dám thay đổi, thì con mới thực sự trưởng thành và mạnh mẽ.
Con không cần trở thành một người hoàn hảo.
Con chỉ cần trở thành một con người biết sai để sửa, biết vấp để đứng dậy, biết tối để tìm về ánh sáng.
