Thực tế tĩnh lại ta sẽ thấy, trẻ tự kỷ không phải là dấu chấm hết mà là dấu chấm phẩy trong hành trình phát triển của con.
Có rất nhiều cha mẹ khi nghe hai chữ tự kỷ đã cảm thấy như cuộc đời con mình bị đặt một dấu chấm hết.
Cũng có không ít cha mẹ khác lại tự trấn an rằng không sao đâu, rồi con sẽ khỏi, tự kỷ chữa được mà.
HÃY THỬ NHÌN TỰ KỶ BẰNG DẤU CHẤM PHẨY
Cần hiểu rằng Tự kỷ không phải dấu chấm hết. Nhưng nó cũng không phải một đoạn ngoặc đơn có thể bỏ qua.
Và tôi thường hay nói với các cha mẹ rằng Tự kỷ nên được nhìn như một dấu chấm phẩy”
Đó là cuộc đời con không kết thúc ở đây. Nhưng không thể tiếp tục y hệt như cũ. Gia đình buộc phải dừng lại, để nhìn lại, đi thẳng và rẽ ngang đúng cách, từng đoạn một, để con có thể tiếp tục đi tiếp các bước dài hơn cho đích đến tự lập sinh tồn của chính con.
Sai lầm lớn nhất hiện nay là sự nhìn Tự kỷ bằng hai thái cực:
Một bên là bi quan tuyệt đối “Con như vậy thì học hành gì, hòa nhập gì nữa.”.
Bên còn lại là lạc quan sai lệch “Tự kỷ giờ can thiệp là khỏi, cố ép rồi con sẽ bình thường.”
1. Sự thật, Tự kỷ không lấy đi tương lai của trẻ mà chính cách người lớn hiểu sai mới lấy đi cơ hội của trẻ..
Bởi khi coi đó là dấu chấm hết, cha mẹ dễ buông xuôi, bảo bọc quá mức, sống trong thương hại. Nhưng khi chủ quan hoặc thiếu hiểu biết mà coi đó là thứ có thể chữa khỏi hoàn toàn, cha mẹ lại chạy theo phương pháp, ép tiến trình, dồn áp lực lên não bộ non nớt của con, hoặc chủ quan con khỏi rồi ( trong khi có thể chỉ là nói được một chút hoặc chờ con lớn con thay đổi, hoặc do con không phải tự kỷ mà bị chẩn đoán sai).
Cả hai đều khiến con không được đi đúng nhịp của mình.
2. Tự kỷ không phải vấn đề hành vi mà là vấn đề phát triển thần kinh
Một sai lầm rất phổ biến hiện nay là đồng nhất tự kỷ với chậm nói, cho rằng con lì, bướng, khó dạy, đổ lỗi cho nuông chiều, thiếu kỷ luật.
Tuy nhiên hành vi chỉ là phần nổi và gốc của tự kỷ nằm ở kết nối não bộ, cảm xúc, xã hội.
Trẻ không phải không muốn giao tiếp mà là trẻ không biết cách giao tiếp trong trạng thái thần kinh an toàn.
Nếu chỉ sửa hành vi mà không sửa gốc, mỗi lần can thiệp sẽ giống như ép con chạy khi hệ thần kinh đang hoảng loạn, ép con nói khi não đang phòng vệ.
3. Sai lầm trong chẩn đoán là hoặc quá sớm, hoặc quá hời hợt
Có trẻ bị dán nhãn rất sớm với những kết luận nặng nề “Tự kỷ nặng nên không hi vọng nhiều.”.
Có trẻ lại bị trì hoãn can thiệp vì “Cứ chờ lớn, rồi con sẽ khác.”.
Thực tế vấn đề không chỉ nằm ở chẩn đoán sớm hay muộn, mà nằm ở chẩn đoán thiếu phân tầng không đánh giá khả năng học hỏi khi có hỗ trợ, không nhìn tới yếu tố môi trường và gắn kết
Tự kỷ không phải một chiếc áo đồng phục mà mỗi contrẻ cần được nhìn như một cấu trúc phát triển riêng.
Chẩn đoán sai không chỉ làm cha mẹ hoang mang hoặc chủ quan, mà còn đẩy trẻ vào một lộ trình can thiệp không phù hợp.
4. Sai lầm trong can thiệp là đi thẳng khi lẽ ra phải rẽ ngang
Rất nhiều chương trình can thiệp hiện nay mắc chung một lỗi muốn trẻ bắt kịp càng nhanh càng tốt nên lấy nói, lấy kỹ năng làm đích đến từ đó ép nói, ép ngồi, ép làm theo.
Tuy nhiên cần hiểu, không phải trẻ không học được mà là não trẻ chưa ở trạng thái sẵn sàng để học.
Khi não chưa an toàn thì trẻ sẽ đóng băng, né tránh, hoặc chống đối, lúc này, đi thẳng là sai nên gia đình cần rẽ ngang quay về điều hòa cảm xúc, thiết lập an toàn thần kinh, xây dựng lại kết nối trước khi dạy kỹ năng
5. Nguy hiểm nhất khi cha mẹ tin rằng tự kỷ chữa được hoặc không cần làm gì
Hai niềm tin tưởng như trái ngược nhưng cùng dẫn tới bế tắc: Khi tin chữa được hoàn toàn thì áp lực, thất vọng, trách móc. Tin sẽ tự ổn thì bỏ lỡ giai đoạn vàng.
Thực tế, chưa có bất kỳ chứng minh khoa học nào về việc Tự kỷ không chữa khỏi, mà chỉ có thể cải thiện rất sâu nếu đi đúng bản chất.
Cải thiện không phải là biến con thành một đứa trẻ khác. Mà là giúp con tăng khả năng thích nghi, tăng kết nối xã hội, sống độc lập nhất có thể trong khả năng của mình
6. Dấu chấm phẩy và triết lý đồng hành đúng với trẻ tự kỷ
Dấu chấm phẩy có nghĩa là không phủ nhận khó khăn, không kết thúc hi vọng.
Mỗi giai đoạn của con cần dừng lại để quan sát, điều chỉnh hướng đi và rẽ ngang khi cần, thay vì cố lao thẳng
Bởi can thiệp đúng không phải là làm nhiều hơn mà là làm đúng thứ não trẻ đang cần.
7. Muốn giúp trẻ, trước hết phải giúp hệ thần kinh của gia đình
Rất nhiều trẻ không tiến bộ không phải vì mức độ tự kỷ, mà vì cha mẹ kiệt sức, gia đình sống trong lo âu kéo dài, mối quan hệ cha mẹ nên con bị biến thành huấn luyện liên tục.
Muốn đồng hành dài lâu với một đứa trẻ tự kỷ, cha mẹ không thể sống trong chế độ khẩn cấp mãi mãi.
Gia đình cần hiểu đúng, đi chậm, bền bỉ!
TỰ KỶ KHÔNG PHẢI DẤU CHẤM HẾT MÀ CẦN RẼ NGANG
Tự kỷ không phải dấu chấm hết.
Nó là dấu chấm phẩy để buộc chúng ta tạm dừng, rẽ ngang, và tiếp tục hành trình theo một con đường khác.
Con vẫn có thể đi tiếp. Chỉ là không đi bằng con đường cũ.
Và nhiệm vụ của người lớn không phải kéo con chạy nhanh hơn, mà là đi bên con đủ lâu, đủ hiểu, và đủ đúng.
Hãy biết dừng lại đúng chỗ và rẽ ngang đúng lúc.
Khi không phủ nhận tự kỷ, nhưng cũng không đóng khung tương lai của con
Can thiệp như một hành trình điều chỉnh liên tục, không phải cuộc đua sửa lỗi
Hay nói cách khác cha mẹ cần đi chậm lại, rẽ ngang đúng lúc để đồng hành cùng con
Có rất nhiều cha mẹ khi nghe hai chữ tự kỷ đã cảm thấy như cuộc đời con mình bị đặt một dấu chấm hết.
Cũng có không ít cha mẹ khác lại tự trấn an rằng “Không sao đâu, rồi con sẽ khỏi, tự kỷ chữa được mà”
Cả hai cách hiểu này đều sai và đều nguy hiểm. Tự kỷ không phải dấu chấm hết. Nhưng nó cũng không phải một đoạn ngoặc đơn có thể bỏ qua.
Tự kỷ nên được nhìn như một dấu chấm phẩy. Bởi cuộc đời con không kết thúc ở đây.
Nhưng không thể tiếp tục y hệt như cũ. Gia đình buộc phải dừng lại, để nhìn lại và rẽ ngang đúng cách, từng đoạn một, để con có thể tiếp tục đi tiếp.
1. Sai lầm lớn nhất nhìn tự kỷ bằng hai thái cực
Một bên là bi quan tuyệt đối khi cho rằng con như vậy thì học hành gì, hòa nhập gì nữa..
Bên còn lại là lạc quan sai lệch khi cho rằng tự kỷ giờ can thiệp là khỏi, cố ép rồi con sẽ bình thường.
Cần hiểu, Tự kỷ không lấy đi tương lai của trẻ mà chính cách người lớn hiểu sai mới lấy đi cơ hội của trẻ.”
Bởi khi coi đó là dấu chấm hết, cha mẹ dễ buông xuôi, bảo bọc quá mức, sống trong thương hại
Nhưng khi chủ quan coi đó là thứ có thể chữa khỏi hoàn toàn, cha mẹ lại chạy theo phương pháp, ép tiến trình, dồn áp lực lên não bộ non nớt của con
Cả hai đều khiến con không được đi đúng nhịp của mình.
2. Tự kỷ không phải vấn đề hành vi mà là vấn đề phát triển thần kinh
Một sai lầm rất phổ biến hiện nay là: Đồng nhất tự kỷ với chậm nói. Cho rằng con lì, bướng, khó dạy. Đổ lỗi cho nuông chiều, thiếu kỷ luật
Hành vi chỉ là phần nổi. Gốc của tự kỷ nằm ở kết nối não bộ, cảm xúc và xã hội.
Trẻ không phải không muốn giao tiếp. Trẻ không biết cách giao tiếp trong trạng thái thần kinh an toàn.
Nếu chỉ sửa hành vi mà không sửa gốc, mỗi lần can thiệp sẽ giống như: Ép con chạy khi hệ thần kinh đang hoảng loạn. Ép con nói khi não đang phòng vệ
3. Sai lầm trong chẩn đoán hoặc quá sớm, hoặc quá hời hợt
Có trẻ bị dán nhãn rất sớm với những kết luận nặng nề rằng tự kỷ nặng nên không hi vọng nhiều
Có trẻ lại bị trì hoãn can thiệp vì cứ chờ lớn, rồi con sẽ khác.
Vấn đề không nằm ở chẩn đoán sớm hay muộn, mà nằm ở chẩn đoán thiếu phân tầng. Không đánh giá khả năng học hỏi khi có hỗ trợ. Không nhìn tới yếu tố môi trường và gắn kết
Tự kỷ không phải một chiếc áo đồng phục. Mỗi đứa trẻ cần được nhìn như một cấu trúc phát triển riêng.
Chẩn đoán sai không chỉ làm cha mẹ hoang mang, Mà còn đẩy trẻ vào một lộ trình can thiệp không phù hợp.
4. Sai lầm trong can thiệp đi thẳng khi lẽ ra phải rẽ ngang
Rất nhiều chương trình can thiệp hiện nay mắc chung một lỗi là muốn trẻ bắt kịp càng nhanh càng tốt nên lấy kỹ năng làm đích đến từ đó Ép nói, Ép ngồi, Ép làm theo.
Tuy nhiên, Không phải trẻ không học được mà là não trẻ chưa ở trạng thái sẵn sàng để học.
Khi não chưa an toàn thì trẻ sẽ đóng băng, né tránh, hoặc chống đối
Lúc này, đi thẳng là sai.
Gia đình cần rẽ ngang: Quay về điều hòa cảm xúc. Thiết lập an toàn thần kinh. Xây dựng lại kết nối trước khi dạy kỹ năng
5. Nguy hiểm nhất khi tin rằng tự kỷ chữa được hoặc không cần làm gì
Hai niềm tin tưởng như trái ngược nhưng cùng dẫn tới bế tắc khi Tin chữa được hoàn toàn nên áp lực, thất vọng, trách móc. Và tin sẽ tự ổn nên bỏ lỡ giai đoạn vàng.
Thực tế, Tự kỷ không chữa khỏi, nhưng có thể cải thiện rất sâu nếu đi đúng bản chất.
Cải thiện không phải là biến con thành một đứa trẻ khác.
Mà là giúp con tăng khả năng thích nghi, tăng kết nối xã hội, sống độc lập nhất có thể trong khả năng của mình
6. Dấu chấm phẩy là triết lý đồng hành đúng với trẻ tự kỷ
Dấu chấm phẩy có nghĩa là không phủ nhận khó khăn. Không kết thúc hi vọng
Mỗi giai đoạn của con cần dừng lại để quan sát. Điều chỉnh hướng đi, rẽ ngang khi cần, thay vì cố lao thẳng
Bởi can thiệp đúng không phải là làm nhiều hơn mà là làm đúng thứ não trẻ đang cần.
7. Muốn giúp trẻ, trước hết phải giúp hệ thần kinh của gia đình
Rất nhiều trẻ không tiến bộ không phải vì mức độ tự kỷ
Mà vì cha mẹ kiệt sức, cha mẹ đa nghi đến hoang mang, gia đình sống trong lo âu kéo dài
Mối quan hệ cha mẹ và con bị biến thành huấn luyện liên tục
Muốn đồng hành dài lâu với một đứa trẻ tự kỷ, cha mẹ không thể sống trong chế độ khẩn cấp mãi mãi.
Gia đình cần hiểu đúng, đi chậm, bền bỉ, thông điệp cuối
Tự kỷ không phải dấu chấm hết. Nó là dấu chấm phẩy để buộc chúng ta tạm dừng, rẽ ngang, và tiếp tục hành trình theo một con đường khác.
Con vẫn có thể đi tiếp. Chỉ là không đi bằng con đường cũ.
Và nhiệm vụ của người lớn không phải kéo con chạy nhanh hơn, Mà là đi bên con đủ lâu, đủ hiểu, và đủ đúng.
*Giai đoạn (0-3 tuổi) – Dấu chấm phẩy của nhận ra và chấp nhận
Ở giai đoạn này, dấu chấm phẩy xuất hiện khi cha mẹ nhận ra: Con không giao tiếp như mong đợi. Con chậm nói, ít nhìn mắt, ít phản hồi. Con có những hành vi lặp lại, nhạy cảm giác quan
Đây không phải lúc để lao vào dạy kỹ năng. Cần dừng việc so sánh con với trẻ khác. Rẽ ngang từ dạy con sang xây nền an toàn thần kinh.
Ưu tiên lúc này: Gắn kết cảm xúc, kích hoạt nhận thức tự nhiên từ môi trường sống, chơi tương tác 1-1, điều hòa cảm giác và cảm xúc
Nếu đi thẳng sai ở giai đoạn này là ép nói sớm, lịch can thiệp dày bằng phương pháp ép thì não trẻ dễ phòng vệ, đóng lại rất sớm.
*Giai đoạn ( 3 -6) – Dấu chấm phẩy của điều chỉnh kỳ vọng
Nhiều cha mẹ sốt ruột ở giai đoạn này vì con không hòa nhập lớp. Con bị nhận xét là khó dạy, không hợp tập thể
Dấu chấm phẩy lúc này nhắc cha mẹ:
Không phải đứa trẻ nào cũng đi được con đường hòa nhập ngay.
Không phải môi trường nào cũng phù hợp với não bộ tự kỷ.
Hòa nhập không phải là ngồi yên trong lớp mà là cảm thấy an toàn khi ở trong tập thể.
Rẽ ngang đúng lúc có thể là giảm thời lượng lớp học, thay đổi cách tiếp cận, hoặc tăng hỗ trợ cá nhân
*Giai đoạn Tiểu học – Dấu chấm phẩy của định hình con đường riêng
Ở giai đoạn này, câu hỏi lớn không còn là con có giống bạn không?. Mà là con học tốt nhất theo cách nào?
Dấu chấm phẩy xuất hiện khi cha mẹ ngừng ép con chạy theo chuẩn chung. Bắt đầu xây năng lực học tập và tự lập phù hợp
Không phải mọi đứa trẻ đều cần hòa nhập hoàn toàn, nhưng mọi đứa trẻ đều cần cảm giác có năng lực.
Khi nào cần đi thẳng và khi nào bắt buộc phải rẽ ngang.
Có thể đi thẳng khi trẻ chủ động tương tác, trẻ có thể học qua bắt chước, trẻ không quá tải sau can thiệp. Quan hệ cha mẹ và con vẫn tích cực. Lúc này, dạy kỹ năng là phù hợp.
Bắt buộc phải rẽ ngang khi trẻ tăng né tránh, đóng băng, không thêm ngôn ngữ, chống đối, thụt lùi kỹ năng, không thêm tư duy…
Rẽ ngang không phải là bỏ cuộc. Rẽ ngang là đi con đường an toàn hơn cho não trẻ.
SỐC LẠI TINH THẦN KHI CẦM CHÁT CON TỰ KỶ
Sốc đến mức đau đớn là đương nhiên nhưng hãy nhớ con bạn chưa kết thúc.
Cuộc đời con chỉ vừa xuất hiện một dấu chấm phẩy.
Bạn không cần phải làm mọi thứ ngay lập tức. Bạn không cần phải biến con thành một đứa trẻ khác.
Điều con cần nhất lúc này là một người lớn không hoảng loạn. Một gia đình đủ bình tĩnh để ở lại bên con
Trẻ không cần cha mẹ hoàn hảo mà trẻ cần cha mẹ hiểu đúng và bền bỉ.
Bạn không đi một mình. Và con bạn vẫn đang trên đường đi tiếp… Chỉ là không đi bằng con đường cũ. Và nhiệm vụ của người lớn không phải kéo con chạy nhanh hơn, mà là đi bên con đủ lâu, đủ hiểu, và đủ đúng.
DẤU CHẤM PHẨY DÀNH CHO TRẺ TỰ KỶ CHỨC NĂNG CAO/ NHẠY CẢM/ TĂNG ĐỘNG
Không phải mọi đứa trẻ tự kỷ đều cần cùng một con đường can thiệp.
Với những trẻ có khả năng nhận thức tốt, ngôn ngữ tương đối, hoặc phản ứng cảm xúc mạnh, dấu chấm phẩy xuất hiện muộn hơn, tinh vi hơn và dễ bị hiểu sai hơn.
*Trẻ tự kỷ chức năng cao có sự dễ hiểu sai vì con trông bình thường.
Nhiều trẻ tự kỷ chức năng cao nói tốt, học chữ, học số nhanh. Có trí nhớ và tư duy logic nổi trội.
Vì vậy, dấu chấm phẩy của nhóm này thường bị bỏ qua.
Cha mẹ và giáo viên dễ nói con có vấn đề gì đâu, chỉ là tính cách hơi khác.
Nguy hiểm nhất với trẻ tự kỷ chức năng cao là bị yêu cầu sống như trẻ điển hình trong khi hệ thần kinh không điển hình.
Dấu hiệu cần dừng lại và rẽ ngang để thấy là con hiểu bài nhưng không hiểu quan hệ xã hội. Con học tốt nhưng kiệt sức khi đến trường. Con dễ sụp đổ cảm xúc khi bị chỉnh sửa, phê bình
Rẽ ngang đúng lúc không phải là giảm kỳ vọng học tập, mà là dạy kỹ năng xã hội có cấu trúc. Dạy nhận diện gọi tên cảm xúc và giảm áp lực phải giống người khác.
* Trẻ tự kỷ có sự nhạy cảm có sự quá tải thầm lặng.
Đây là nhóm trẻ rất ngoan, ít gây rắc rối, dễ hợp tác.
Nhưng bên trong não luôn trong trạng thái căng thẳng cao, dễ mệt, dễ thu mình.
Trẻ nhạy cảm không chống đối nhưng chúng tự rút lui.
Dấu chấm phẩy xuất hiện khi con bắt đầu né tránh giao tiếp. Con than mệt, đau bụng, đau đầu, con im lặng nhiều hơn sau giờ học
Rẽ ngang với trẻ nhạy cảm là giảm cường độ khó. Tăng thời gian hồi phục thần kinh và ưu tiên an toàn cảm xúc hơn thành tích
Nếu không rẽ ngang, trẻ dễ rơi vào lo âu cao, trầm lặng kéo dài, mất động lực học tập
*Trẻ tự kỷ tăng động hay bị hiểu sai hành vi
Với nhóm trẻ này thường bị hiểu nhầm thành con hư, con không chịu hợp tác.
Trong khi thực tế não trẻ khó điều tiết chú ý.
Cảm giác cơ thể luôn ở trạng thái dư thừa năng lượng.
Trẻ tăng động không thiếu kỷ luật mà trẻ thiếu khả năng tự điều chỉnh.
Dấu chấm phẩy cần nhận ra là can thiệp càng nhiều, hành vi càng bùng nổ, phạt càng nặng, trẻ càng mất kiểm soát
Rẽ ngang bắt buộc lúc này là giảm yêu cầu ngồi yên kéo dài. Tăng vận động có mục đích và chia nhỏ nhiệm vụ và tăng nghỉ ngơi
Can thiệp đúng sẽ giúp trẻ học cách xả năng lượng an toàn. Dần hình thành kiểm soát nội tại
Sai lầm chung khi can thiệp ba nhóm trẻ này là lấy biểu hiện bên ngoài để đánh giá mức độ ổn. So sánh trẻ với trẻ tự kỷ nặng hơn. Cho rằng con vậy là nhẹ rồi, cố thêm chút nữa
Không phải trẻ chịu được bao nhiêu mà là não trẻ có hồi phục được sau mỗi ngày hay không.
Nguyên tắc cốt lõi cho trẻ tự kỷ chức năng cao, nhạy cảm và tăng động là không đánh giá tiến bộ chỉ bằng kỹ năng. Luôn theo dõi trạng thái thần kinh nền của trẻ. Can thiệp phải giúp trẻ dễ thở hơn theo thời gian
Dấu chấm phẩy với nhóm trẻ này thường rất nhỏ để phát hiện. Nhưng nếu bỏ qua, hậu quả lại rất dài.
Như vậy, với trẻ tự kỷ chức năng cao, nhạy cảm hay tăng động, Dấu chấm phẩy không ồn ào.
Nó nằm ở một tiếng thở dài, một lần con im lặng quá lâu, một cơn bùng nổ không rõ lý do. Nên nếu nhận ra sớm và rẽ đúng lúc, chính là cách giữ cho con không gãy giữa đường, dù con có vẻ đang đi rất nhanh.
Không nhìn các nhóm này bằng nhãn nhẹ hay ổn rồi. Nơi cha mẹ và giáo viên hay bỏ lỡ nhất. Cần đi nhanh nhưng dễ gãy. Ngoan, hợp tác nhưng quá tải thầm lặng. Bùng nổ hành vi vì não không tự điều chỉnh.
Rất nhiều trẻ đến tuổi tiểu học, tiền dậy thì mới sụp, do giai đoạn này không được rẽ ngang kịp
Rất nhiều cha mẹ chủ quan vì con học tốt, nói được, thông minh
Rất nhiều can thiệp đúng phương pháp nhưng sai thời điểm thần kinh
DẤU CHẤM PHẨY Ở GIAI ĐOẠN TIỀN DẬY THÌ VÀ DẬY THÌ
Giai đoạn nguy cơ gãy rất cao với trẻ tự kỷ chức năng cao, nhạy cảm, tăng động
Tiền dậy thì và dậy thì không phải lúc vấn đề mới xuất hiện, mà là lúc mọi sai lệch tích tụ từ trước bắt đầu bộc lộ.
Đây là giai đoạn dấu chấm phẩy xuất hiện dày đặc nhất, và nếu người lớn không nhận ra để rẽ ngang, trẻ rất dễ gãy về cảm xúc, hành vi, bản sắc.
*Trẻ tự kỷ chức năng cao ở tuổi tiền dậy thì và dậy thì là sự sụp đổ nội tâm sau một thời gian dài giả bình thường.
Ở giai đoạn này, nhiều trẻ chức năng cao học lực vẫn ổn, bề ngoài vẫn ngoan, ít vi phạm
Nhưng bên trong bắt đầu mệt mỏi kéo dài. Chán học, chán giao tiếp. Tự nghi ngờ giá trị bản thân.
Rất nhiều trẻ chức năng cao gãy ở tuổi dậy thì không phải vì tự kỷ nặng hơn, mà vì đã phải gồng quá lâu để giống người khác.
Dấu chấm phẩy cần nhận ra là con trở nên cáu gắt, khép kín, khó chia sẻ Con né tránh tập thể dù trước đó từng hòa nhập. Con phản ứng mạnh khi bị so sánh hoặc phê bình
Rẽ ngang bắt buộc lúc này là giảm áp lực chuẩn mực xã hội. Giúp con hiểu khác biệt không đồng nghĩa với kém cỏi. Hỗ trợ con xây bản sắc cá nhân an toàn
Nếu không rẽ ngang, nguy cơ cao là con bị trầm cảm tuổi vị thành niên. Khủng hoảng bản sắc. Tách rời cảm xúc với gia đình
* Trẻ nhạy cảm ở tuổi tiền dậy thì và dậy thì là sự im lặng nguy hiểm
Trẻ nhạy cảm ở giai đoạn này thường không bùng nổ, không chống đối dữ dội. Nhưng lại thu mình sâu hơn, mất dần niềm vui, sống trong lo âu âm thầm
Trẻ nhạy cảm không gãy bằng tiếng động mà chúng gãy bằng sự im lặng kéo dài.
Dấu chấm phẩy rất dễ bị bỏ qua khi con ít nói về cảm xúc. Con né tránh chia sẻ chuyện ở trường. Con thường xuyên kiệt sức sau một ngày học
Rẽ ngang lúc này là giảm yêu cầu thành tích. Tạo không gian an toàn để con được là chính mình. Can thiệp sâu vào điều hòa cảm xúc, không chỉ kỹ năng
Nếu bỏ qua, trẻ dễ lo âu mạn tính. Trầm cảm nhẹ kéo dài. Mất kết nối cảm xúc với cha mẹ
*Trẻ tự kỷ tăng động ở tuổi tiền dậy thì và dậy thì bùng nổ, đối đầu và mất kiểm soát
Với nhóm này, dậy thì là giai đoạn cực kỳ thách thức vì hormone thay đổi mạnh. Não điều hành chưa hoàn thiện.
Trẻ tăng động ở tuổi dậy thì không cố tình nổi loạn nên não trẻ đang mất cân bằng nghiêm trọng.
Dấu chấm phẩy rõ rệt khi chống đối mạnh. Xung đột với thầy cô và gia đình, hành vi bốc đồng, liều lĩnh.
Nếu vẫn đi thẳng bằng kỷ luật, phạt, ép kiểm soát: Hành vi sẽ leo thang và quan hệ gia đình đổ vỡ
Rẽ ngang bắt buộc phải chuyển từ kiểm soát sang huấn luyện tự điều chỉnh. Cho phép vận động và xả năng lượng có cấu trúc. Xây ranh giới rõ nhưng không đối đầu
Sai lầm chung khiến trẻ gãy ở tuổi dậy thì khi tin rằng con đã lớn, tự chịu được. Giảm đồng hành cảm xúc vì nghĩ con không cần nữa. Cha mẹ chỉ tập trung chỉnh hành vi, bỏ qua nội tâm
Tuổi dậy thì không cần ít đồng hành hơn mà cần đồng hành tinh tế hơn.
Nguyên tắc sống còn ở giai đoạn tiền dậy thì và dậy thì là ưu tiên an toàn cảm xúc hơn thành tích khi giữ kết nối cha mẹ và con như trụ cột. Can thiệp để giảm gánh nặng nội tâm, không phải tăng kỳ vọng
Ở giai đoạn này, mỗi dấu chấm phẩy bị bỏ lỡ có thể dẫn tới một lần gãy lớn. Nhưng chỉ cần một lần rẽ đúng thì trẻ vẫn có thể đi tiếp với bản sắc lành mạnh hơn.
Như vậy, tiền dậy thì và dậy thì là đoạn đường hẹp với trẻ tự kỷ chức năng cao, nhạy cảm, tăng động.
Đây không phải lúc ép con chạy nhanh hơn.
Mà là lúc người lớn đi chậm lại, đi sát hơn và sẵn sàng rẽ ngang cùng con.
Để con không gãy giữa đường, dù con đang bước vào giai đoạn nhiều biến động nhất của cuộc đời.
Đây là giai đoạn gãy nhiều nhất nhưng lại bị hiểu sai nhiều nhất, vì trẻ đã lớn, nói được, học được nên người lớn giảm cảnh giác
Những gì sai không bùng nổ ngay, mà tích tụ rồi sụp. Can thiệp cũ (ép, kiểm soát, bắt chuẩn mực) bắt đầu phản tác dụng mạnh
Chức năng cao gãy vì gồng quá lâu để giống người khác
Nhạy cảm gãy bằng im lặng, rút lui, lo âu âm thầm
Tăng động gãy bằng bùng nổ, đối đầu và mất kiểm soát
Cùng một giai đoạn, nhưng dấu chấm phẩy và cách rẽ hoàn toàn khác nhau!
DẤU CHẤM PHẨY DÀNH CHO CHA MẸ ĐANG KIỆT SỨC VÌ CON TỰ KỶ
Nếu bạn đang mệt đến mức không còn sức để hy vọng thì bạn không hề yếu đuối
Có một nhóm cha mẹ mà tôi gặp rất nhiều trong các buổi tư vấn, nhưng họ hiếm khi lên tiếng.
Họ không còn khóc lớn. Không còn hoảng loạn. Không còn hỏi “Con em có khỏi không?”.
Họ chỉ nói rất khẽ em mệt quá rồi và em không biết mình còn đi được bao lâu nữa.
Nếu bạn đang ở trạng thái đó, xin nói với bạn một điều rất quan trọng rằng bạn không hề yếu đuối mà bạn chỉ đang tạm thời kiệt sức.
Kiệt sức không phải vì con quá nặng mà vì cha mẹ đã sống quá lâu trong chế độ khẩn cấp
Phần lớn cha mẹ kiệt sức không phải vì mức độ tự kỷ của con, mà vì sống nhiều năm trong trạng thái căng thẳng cao độ, luôn sợ bỏ lỡ giai đoạn vàng, luôn tự trách mình làm chưa đủ
Cuộc sống trở thành một chuỗi lịch can thiệp dày đặc. So sánh con với tiến bộ của trẻ khác và cảm giác chưa bao giờ là đủ
Không một hệ thần kinh nào có thể chịu đựng điều đó mãi mãi kể cả hệ thần kinh của người lớn.
Khi cha mẹ kiệt sức, trẻ không thể tiến bộ bền vững
Đây là sự thật khó nghe nhưng cần nói rõ rằng trẻ không thể cảm thấy an toàn nếu người lớn sống cùng con luôn ở trạng thái căng thẳng.
Hệ thần kinh của trẻ tự kỷ rất nhạy với lo âu của cha mẹ. Áp lực vô hình trong ánh nhìn, giọng nói, không khí phải tiến bộ bao trùm gia đình
Nhiều trẻ không chậm lại vì tự kỷ nặng hơn, mà vì não trẻ phải sống trong môi trường thần kinh không an toàn kéo dài.
Lúc này, dấu chấm phẩy không nằm ở đứa trẻ mà nằm ở cha mẹ
Với những gia đình đã kiệt sức, điều cần làm không phải thêm can thiệp, mà là dừng lại để cứu hệ thần kinh của người lớn trước.
Dấu chấm phẩy lúc này có nghĩa là cho phép bản thân dừng bớt. Cho phép không tiến nhanh trong một giai đoạn, con chưa cần tốt hơn ngay. Dừng lại không phải là bỏ cuộc mà dừng lại là để không gãy cả gia đình.
Trẻ cần một người lớn đủ bình tĩnh để ở lại bên con.
Khi cha mẹ bớt căng, bớt ép, bớt chạy đua trẻ dễ thở hơn, não trẻ dễ mở ra hơn, kết nối mới có cơ hội hình thành
Nếu bạn không còn sức để làm tốt hãy làm điều tối thiểu nhưng đúng
Trong giai đoạn kiệt sức, cha mẹ không cần làm nhiều. Chỉ cần:
– Giữ an toàn cảm xúc trong gia đình. Ít quát mắng hơn. Ít chỉnh sửa hơn. Nhiều hiện diện hơn.
– Giữ kết nối với con, dù rất nhỏ. Một ánh nhìn. Một cái ngồi cạnh. Một khoảnh khắc không yêu cầu.
– Giữ cho chính mình không sụp. Ngủ thêm nếu có thể. Giảm bớt những điều không cần thiết. Xin hỗ trợ khi cần.
Chỉ cần vậy, bạn đã đang làm điều rất quan trọng cho não con.
Tự kỷ không phải dấu chấm hết nhưng kiệt sức có thể trở thành dấu gãy cho con và cả gia đình.
Tự kỷ là một dấu chấm phẩy trong hành trình của con.
Nhưng nếu cha mẹ không được dừng lại, không được rẽ ngang, thì chính người lớn mới là người gãy trước.
Một đứa trẻ không cần cha mẹ hy sinh đến cạn kiệt.Trẻ cần cha mẹ còn ở đó, đủ lâu.
Hãy nhớ, Bạn không sai vì mệt. Bạn không kém vì chưa thấy kết quả.
Con bạn chưa kết thúc, và bạn cũng vậy.
Có thể lúc này, điều duy nhất bạn làm được là đi chậm lại.
Nhưng đi chậm không có nghĩa là đi lùi. Đó có thể chính là lần rẽ ngang cần thiết nhất để cả bạn và con tiếp tục được hành trình này.
Nếu hôm nay bạn chỉ đủ sức ở lại bên con như vậy đã là rất nhiều.
Tự kỷ không phải dấu chấm hết. Và bạn không cần phải đi con đường này một mình.
