P1. Tại sao chuyên gia phạm hiền luôn nói Trẻ bị chậm nói không có nghĩa là trẻ chỉ chậm nói vì nó sẽ liên quan rất nhiều vấn đề khác không được chủ quan

Chuyên gia Phạm Hiền luôn cảnh báo đến các cha mẹ rằng: Trẻ bị chậm nói không đơn giản chỉ là nói muộn, mà thường là biểu hiện bề nổi của nhiều vấn đề ẩn sâu bên trong mà nếu cha mẹ chủ quan sẽ dẫn đến can thiệp sai, mất thời gian vàng để con phục hồi đúng thậm chí tạo thêm nhiều khuynh hướng bất ổn, nhiều biến chứng rối loạn khác khó lường

Câu nói này là lời cảnh báo nghiêm túc, khắc nghiệt nhưng đầy trách nhiệm, dựa trên kinh nghiệm TƯ VẤN VÀ TRỊ LIỆU THỰC CHIẾN cho hàng ngàn trẻ đặc biệt trong nhiều năm nay.

Chậm nói là biểu hiện – Không phải nguyên nhân

➜ Chậm nói không phải là gốc rễ – nó chỉ là “biểu hiện dễ thấy nhất”.

➜ Gốc rễ thật có thể nằm ở nhận thức, cảm xúc, khả năng xử lý thông tin, kết nối xã hội, hoặc sang chấn nội tâm.

➜ Nếu cha mẹ chỉ tìm cách làm sao để con nói ra được từ mà không khám phá nguyên nhân gốc, thì rất dễ “trị sai bệnh”.

Các vấn đề thường đi kèm với chậm nói, rối loạn ngôn ngữ – Theo quan điểm của chuyên gia Phạm Hiền

➜ Rối loạn phát triển: Tránh giao tiếp, chơi đơn điệu, lặp đi lặp lại – Do Trẻ không hiểu bối cảnh để dùng lời nói phù hợp

➜ Rối loạn cảm giác: Nhạy quá mức với âm thanh, ánh sáng, sờ chạm – Từ đó Gây khó khăn khi tiếp nhận ngôn ngữ từ môi trường

➜ Vấn đề kết nối xã hội: Không nhìn vào mắt, không đáp lại gọi tên – Do Thiếu nền tảng tương tác – yếu tố cốt lõi để phát triển lời nói

➜ Vấn đề hành vi – cảm xúc: Dễ cáu giận, gào khóc, mất kiểm soát – Khó học được ngôn ngữ do cảm xúc lấn át sự học hỏi

➜ Rối loạn xử lý thính giác/ ngôn ngữ: Nghe nhưng không hiểu, bắt chước lời nói sai – Do Trẻ không mã hóa được âm thanh thành nghĩa

➜ Tổn thương tâm lý – sang chấn: Im lặng, sợ hãi, thụ động quá mức – Do Trẻ mất an toàn nội tâm nên “tắt máy” giao tiếp

➜ Chậm phát triển trí tuệ: Không hiểu câu hỏi, khó làm theo yêu cầu – Thiếu nền nhận thức cần thiết để hiểu và sử dụng ngôn ngữ

➜ Rối loạn nhận thức: Không hiểu để sử dụng từ – Do không có tư duy logic trong nhận thức đúng và nhiễu loạn lộn xộn các kiến thức nạp vào

P/s: Hãy nhớ Nhiều trẻ tưởng là “chậm nói đơn thuần”, nhưng thực tế lại thuộc phổ rối loạn phát triển hoặc có dấu hiệu tổn thương kết nối sớm với mẹ.

Vì sao chẩn đoán sai dẫn đến can thiệp, trị liệu sai và mất thời gian vàng phục hồi của con

➜ Nếu chỉ tập trung dạy con phát âm mà bỏ qua việc con không có nhu cầu nói, không biết giao tiếp, thì con đang bị can thiệp, trị liệu ngược.

➜ Nếu chỉ tập ngôn ngữ mà không xử lý cảm giác, cảm xúc, hành vi, con có thể học vài từ rồi… dừng lại mãi và não bộ con bị đóng băng không có khả năng phục hồi

➜ Nếu chỉ làm theo giáo trình dập khuôn hết giai đoạn này đến giai đoạn khác, hết tuổi này đến tuổi khác thì con đã bị bỏ qua nhịp cảm xúc và nhịp phát triển riêng của con từ đó càng học con càng đuối thậm chí thụt lùi – phụ huynh thì càng kiệt sức và mất niềm tin con có thể phục hổi.

P/s: Hãy nhớ Chậm nói là dấu hiệu cảnh báo sớm – nếu biết nhìn đúng, can thiệp đúng thì không chỉ giúp con nói mà còn ngăn chặn hàng loạt hệ lụy phát triển bất ổn thậm chí thêm bênh khác về sau.

Dấu hiệu cảnh báo cha mẹ cần đặc biệt lưu ý (không chỉ chậm nói)

➜ Không đáp lại khi gọi tên -> Vấn đề kết nối xã hội

➜ Không biết chơi giả vờ -> Chậm phát triển tư duy biểu tượng

➜ Không thể chia sẻ cảm xúc -> Thiếu gắn kết với người khác

➜ La hét thay cho nói -> Giao tiếp hành vi thay vì lời nói

➜ Không bắt chước động tác tay -> Hạn chế kỹ năng mô phỏng và học hỏi

➜ Nhìn lơ đãng hoặc chăm chăm một điểm -> Có thể liên quan đến phổ tự kỷ hoặc rối loạn xử lý giác quan

P/s: Hãy nhớ Chậm nói KHÔNG bao giờ là vấn đề đơn lẻ. Nếu cha mẹ chỉ quan tâm ‘khi nào con nói được’ mà không tìm hiểu sâu bên trong, thì có thể bỏ lỡ cả một hành trình hồi phục phát triển toàn diện của con.

Cách tiếp cận đúng – theo chuyên gia Phạm Hiền

➜ ĐỪNG HỎI “Con học bao lâu thì nói?” HÃY HỎI “Con đang cần tôi hỗ trợ điều gì để có thể mở lòng kết nối và bắt đầu học nói tự nhiên?”

➜ ĐỪNG BẮT con phát âm máy móc HÃY DẠY con chơi, kết nối, cảm xúc, giao tiếp bằng ánh mắt, hành động trước – rồi ngôn ngữ sẽ đến tự nhiên.

➜ Đừng chỉ “giao” con cho trung tâm, giáo viên trị liệu HẢY luôn là người đồng hành chính – và hiểu rõ tại sao con chưa thể nói, cần được tháo gỡ điều gì để yêu cầu sự được hướng dẫn từ nhà chuyên môn đúng

P2. Các căn cứ cần tham khảo để giúp hiểu đúng đứa trẻ chậm nói, rối loạn ngôn ngữ từ quan điểm trên

Thực tiễn từ hàng ngàn ca trẻ được trị liệu cá nhân hóa

➜ Là người trực tiếp từ chẩn đoán, đưa phương pháp trị liệu toàn diện, đánh giá, xây dựng lộ trình cho hàng ngàn trẻ chậm nói, rối loạn ngôn ngữ, tự kỷ, ADHD, chậm phát triển nên dễ dàng nhận ra các bất ổn kép của con trẻ mà không như chỉ là biểu hiện bên ngoài.

➜ Hơn 85% trẻ đến với biểu hiện “chậm nói” đều không đơn thuần chỉ là chậm nói, mà có kèm theo ít nhất 1 trong các vấn đề sau: Chậm trí tuệ – Chậm nhận thức – Khó kết nối xã hội – Rối loạn cảm giác – Vấn đề điều hòa hành vi hoặc cảm xúc – Hoặc có sang chấn tâm lý sớm, rối loạn liên kết sơ sinh.

➜ rong quá trình can thiệp, trị liệu đơn lẻ cho thấy nếu chỉ trị liệu phần ngôn ngữ, hiệu quả thường chỉ đạt tối đa 20-30%. Nhưng nếu thực hiện toàn diện đồng thời trị liệu gỡ các tầng phát triển nền tảng thì kết quả có thể đạt trên 80% phục hồi thậm chí nhiều con đạt đến ngưỡng an toàn như hoặc hơn cả các con trẻ thông thường

Phân tích hệ vận hành não bộ & quá trình phát triển ngôn ngữ chuẩn khoa học

Trừ các khiếm khuyết cứng về lưỡi, về họng về các vấn đề khác của cứng thì theo mô hình phát triển ngôn ngữ từ hệ thần kinh và tâm lý phát triển thì càng rõ nét hơn của việc không thể can thiệp hay trị liệu con chậm nói, rối loạn ngôn ngữ đơn lẻ với biểu hiện chỉ là ngôn ngữ được

➜ Phát triển giác quan & cảm nhận -> Nếu sai lệch, trẻ khó tiếp nhận âm thanh đúng

➜ Nhận thức – xử lý thông tin -> Nếu yếu, trẻ không hiểu lời nói là để giao tiếp

➜ Giao tiếp phi ngôn ngữ -> Nếu thiếu ánh mắt, cử chỉ, thì ngôn ngữ bị “cụt”

➜ Kết nối cảm xúc xã hội -> Nếu không gắn bó, trẻ không có động lực nói

➜ Khả năng bắt chước -> Bắt chước là tiền đề để học phát âm

P/s: Nếu không phải khiếm khuyết cứng thì do hệ điều hành của con chưa bật kết nối – chưa đủ để vận hành lời nói có ý nghĩa và nhu cầu tương tác

Chuyên gia Ứng dụng phương pháp theo tháp trị liệu song song theo tháp 10 tầng

➜ Tầng 1: Trị liệu Vai trò điều phối của phụ huynh trong từng tầng phát triển

➜ Tầng 2: Trị liệu Tâm lý trẻ

➜ Tầng 3: Trị liệu Cơ chế thần kinh – giác quan – cảm nhận

➜ Tầng 4: Trị liệu tư duy nhận thức chủ động

➜ Tầng 5: Trị liệu cảm xúc – hành vi kỷ luật

➜ Tầng 6: Trị liệu nhận thức ý thức nhu cầu – Đón đầu mong muốn

➜ Tầng 7: Trị liệu nhận thức ý thức muốn làm – Đón đầu cần làm

➜ Tầng 8: Trị liệu ngôn ngữ đơn lẻ chủ động – Nói đúng, nói trúng

➜ Tầng 9: Trị liệu tư duy ngôn ngữ diễn đạt – Nói câu có ý

➜ Tầng 10: Trị liệu giao tiếp cư xử chủ động – Nhu cầu tương tác giao tiếp và chủ động giao tiếp

P/s: Bất kỳ tầng nào không đúng, đủ thì chỉ là trị liệu bật âm cho trẻ “biết nói từ” mà chưa phải là trị liệu để con trẻ có khả năng tự chủ trong giao tiếp với các mối quan hệ và các tình huống trong cuộc sống

Phản hồi thực tế từ phụ huynh – kết quả là minh chứng sống

➜ Tôi cũng như hàng nghìn phụ huynh từng đi khắp nơi chỉ để “dạy nói cho con” nhưng không thành công đúng với đích đến là con trẻ cần có khả năng Diễn đạt trình bày vấn đề tốt và giao tiếp chủ động tốt để không gặp phải các hệ lụy tâm lý và phát triển khác tiếp theo. Nhưng đi vào đúng những yếu điểm con cần phải có khi giao tiếp thì bố mẹ mới hiểu thế nào là Trị liệu ngôn ngữ.

➜ Sau khi được hướng dẫn trị liệu theo “phát triển gốc – không chỉ chữa ngọn”, thì con bắt đầu kết nối, tương tác, rồi mới nói ra – không áp lực, không máy móc.

➜ Tôi tưởng con chỉ chậm nói nhưng khi đánh giá thực sự đã chỉ ra rằng : Con không kết nối được vì có sang chấn từ khi lọt lòng. Nhờ tháo nút đó, con mở lòng, rồi mới học nói được.

➜ Tôi đã hiểu và không xem trẻ là cỗ máy để “nạp ngôn ngữ”. Không nhồi nhét bằng kỹ thuật trị liệu ngôn ngữ đơn thuần. Mà đặt trẻ vào môi trường đủ an toàn, đủ kết nối, đủ đồng hành cảm xúc để từ đó con bật phát triển một cách chủ động – bền vững – tự nhiên.

➜ Tôi hiểu sâu sắc rừng Trẻ không cần ‘phải nói’. Trẻ cần được hiểu – để muốn nói.

➜ Tôi từng nghĩ con cần học nói. Giờ tôi hiểu: con cần được nghe – bằng cả trí tuệ, lý trí và trái tim của mẹ

➜ Tôi thực sự có Sự thức tỉnh – sự kết nối – và sự chuyển hóa toàn diện của cả con và gia đình tốt hơn

➜ Con tôi chưa từng gọi ‘mẹ’ suốt 4 năm đầu đời. Sau 3 tháng tôi đồng hành theo hướng chuyên gia dạy, con tự gọi ‘mẹ ơi’ – bằng ánh mắt, giọng nói và cả sự ấm áp. Tôi đã khóc như một đứa trẻ.”

➜ Trước đây con chỉ la hét, không giao tiếp, né tránh ánh nhìn. Bây giờ con biết chạy lại ôm mẹ, gọi tên bà, và dắt tay bố đi chơi. Không cần nói quá nhiều – con đang kết nối.”

➜ Không cần học 10 buổi/tuần. Chỉ cần 20 phút mỗi ngày tôi ngồi với con thật lòng, chơi theo cách chuyện gia Phạm Hiền chỉ dẫn – mà con bắt đầu chủ động nói. Điều đó kỳ diệu.

➜ Tôi từng thấy mình là người mẹ thất bại. Nhưng khi chị Hiền nói ‘Con không hỏng, mẹ không sai – chỉ là cả hai đang cần chữa lành’… tôi nhẹ lòng thật sự.

➜ Trước tôi chỉ biết la mắng, bắt con nói, ép con học. Sau tư vấn, tôi học cách chờ con, lắng nghe con, yêu con như chính nó. Tôi không còn sợ con nữa.

➜ Tôi tưởng trị liệu là kỹ thuật. Nhưng chị Hiền chỉ tôi cách chữa bằng trái tim – bằng ánh mắt, bằng hơi thở, bằng lòng kiên nhẫn. Tôi học lại cách làm mẹ từ đầu.

➜ Chồng tôi từng né tránh con. Nhưng sau buổi trị liệu gia đình, anh đã ôm con lần đầu tiên trong nước mắt và nói: ‘Ba xin lỗi vì đã không hiểu con.’”

➜ Trước đây tôi và ông bà cãi nhau vì cách dạy con. Giờ cả nhà cùng chiều, cùng lắng nghe, cùng chơi với bé. Cả nhà hồi sinh cùng nhau.”

➜ Tôi đi hàng chục trung tâm, nhưng chỉ đến khi tôi dừng lại, hiện diện thật với con, thì con mới cất tiếng.”

➜ Bác chuyên gia không làm phép màu mà chỉ cho tôi thấy: phép màu nằm ở tình yêu thương và trị liệu cho con đúng cách với những gì gần gũi nhất cuộc sống con cần mà tôi từng bỏ quên

➜ Tôi đưa con đến với chuyên gia vì con chậm nói. Nhưng thứ tôi mang về không phải là vài chục từ vựng – mà là cả một trái tim được chữa lành và một gia đình được chữa lành

➜ Con tôi có khả năng nói theo cách tự nhiên và đầy kết nối. Trước đây con nói lặp vô nghĩa, gào thét bây giờ con biết nhìn mẹ, ôm mẹ và chủ động nhẫn nại dùng từ và diễn đạt đúng ngữ cảnh

➜ Con không chỉ nói – mà còn biết giao tiếp cảm xúc. Lúc đầu tôi chỉ mong con nói. Nhưng khi con biết nhìn vào mắt tôi, ôm tôi khi buồn, và gọi ‘Ba ơi, đừng đi!’ – tôi hiểu con không chỉ học nói, con đã học YÊU.”

➜ Con từng không biết chờ, không biết nghe. Giờ con biết chờ mẹ trả lời, biết cảm ơn, biết ‘con sai rồi’. Điều đó quý hơn cả ngôn ngữ.

➜ Không còn là âm thanh máy móc. Từng câu con nói ra là cảm xúc thật. Mắt con sáng lên. Tôi thấy con trở lại là một đứa trẻ hạnh phúc.

➜ Cha mẹ thay đổi – không còn áp lực, không còn sợ hãi. Trước đây tôi ép con nói, chỉ mong đạt mốc. Nhưng sau khi nghe bác Phạm Hiền phân tích, tôi hiểu mình đang làm sai. Tôi dừng lại – và con bắt đầu tiến bộ

➜ Tôi từng tuyệt vọng vì con quá khác biệt. Nhưng chuyên gia nói : ‘Mẹ hãy tin con không hỏng. Con đang chờ được dẫn dắt bằng yêu thương có chú đích. Câu đó cứu tôi khỏi sự tuyệt vọng. Tôi học lại cách làm mẹ – từ ánh mắt, giọng nói, cách lắng nghe con – và chính tôi cũng được chữa lành từ vết thương tuổi thơ của mình.

➜ Cả gia đình thay đổi – cùng đồng hành và chữa lành. Chồng tôi từng bỏ mặc con, nghĩ con chậm là do tôi. Sau trị liệu gia đình, anh bật khóc và xin lỗi con. Từ đó cả nhà cùng thay đổi.” Không còn đổ lỗi. Không còn chia rẽ. Chúng tôi bắt đầu học cách YÊU CON ĐÚNG CÁCH – cùng nhau.

➜ Chuyên gia Phạm Hiền không hứa con sẽ nói trong bao lâu – nhưng bác ấy dạy tôi cách THẤY con, HIỂU con và CHỜ con lớn lên trong yêu thương đúng cách có chủ đích từng ngày.

➜ Chuyên gia Phạm Hiền không “trị liệu” để con nói bằng mọi giá. Chị giúp cha mẹ khơi dậy bản năng giao tiếp đã ngủ quên trong con – bằng yêu thương, kết nối, và sự hiện diện thực sự.

➜ Con tôi tiến bộ thật. Nhưng điều tuyệt vời hơn là tôi được trở lại làm một người mẹ biết YÊU CON ĐÚNG CÁCH.” Không còn những buổi học đầy nước mắt và sự bất lực trong gáo thét -> Giờ mỗi ngày ở nhà là một buổi trị liệu đầy tiếng cười vui vẻ.

P3. Chuyên gia phạm hiền khác biệt trong chẩn đoán và trị liệu một đứa trẻ chậm nói và rối loạn ngôn ngữ như thế nào

Phụ huynh có con chậm nói sau khi trị liệu theo hướng dẫn và chỉ đạo từ chuyên gia Phạm Hiền đã có những phản hồi rất sâu sắc, cảm động và thực tế.

➜ Nhiều phụ huynh đánh giá là “Khác biệt và là bước ngoặt phục hồi, triển của đứa trẻ ” trong hành trình trị liệu cho trẻ chậm nói

➜ Điều họ nhận lại không chỉ là con biết nói, mà là một hành trình chữa lành cả đứa trẻ và gia đình, giúp họ thay đổi tận gốc Cách nhìn – Cách nuôi – Cách yêu thương con – Cách can thiệp và Trị liệu từ Gốc mà con cần.

➜ Sự khác biệt này không nằm ở kỹ thuật cao siêu hay liệu trình dài ngày, mà nằm ở Gốc nhìn – Gốc phương pháp – Gốc cách tiếp cận toàn diện và nhân văn sâu sắc.

GÓC NHÌN CHẨN ĐOÁN: Đâu là bản chất vấn đề?

➜ Tiêu chí Góc nhìn về chậm nói : THÔNG THƯỜNG sẽ là “Trẻ bị chậm phát triển ngôn ngữ do thiếu kích thích, cần luyện âm, luyện nói” – Nhưng VỚI CHUYÊN GIA PHẠM HIỀN sẽ là ” Chậm nói là biểu hiện bên ngoài của một rối nhiễu sâu bên trong: cảm xúc, mối liên hệ, tương tác xã hội, tư duy nhận thức và đó mới là cốt lõi cha mẹ cần giúp con để con có khả năng tự phục hổi, tự phát triển”

➜ Tiêu chí Phân loại mức độ và chẩn đoán vấn đề: THÔNG THƯỜNG sẽ là ” Dựa vào độ tuổi – test chỉ số IQ, ngôn ngữ, hành vi – phân loại theo DSM hoặc chuẩn test và các công cụ sẵn có khác ” Nhưng VỚI CHUYÊN GIA PHẠM HIỀN sẽ là ” Quan sát đa chiều ngữ cảnh gia đình – tiền sử thai kỳ – hành vi cảm xúc – sự hiện diện của cha mẹ và rất nhiều các tiêu chí khác cần có của màu sắc con hiện tại và của con trẻ thông thường”

➜ Tiêu chí Chẩn đoán cuối cùng: THÔNG THƯỜNG sẽ là “Con bị rối loạn ngôn ngữ / chậm nói cần luyện phát âm, học kỹ năng / dùng bảng chữ Nhưng VỚI CHUYÊN GIA PHẠM HIỀN sẽ là “Con đang tổn thương kết nối, thiếu được phản chiếu cảm xúc đúng cách. Cần kích hoạt lại Hệ thống thần kinh cảm giác và cảm xúc – Hệ thống tư duy nhận thức – Hệ thống tư duy ngôn ngữ và giao tiếp gốc và rất nhiều các nội tạng bên trong liên quan “

P/s: Khác biệt cốt lõi: Trong khi nhiều chuyên gia tập trung vào triệu chứng (nói chưa rõ, từ ít…), chuyên gia Phạm Hiền truy vết đến cùng từng ngóc ngách vấn đề con cần và từng ngóc ngách nguyên nhân gốc của từng vấn đề đó và đặc biệt tập trung rất nhiều vào truy vết các tổn thương kết nối từ nhận thức và cảm xúc.

PHƯƠNG PHÁP TRỊ LIỆU: Làm thế nào để con tiến bộ?

➜ Không dạy ngôn ngữ một cách cơ học, mà đánh thức bản năng giao tiếp bằng kết nối Tư duy nhận thức – Cảm xúc gốc – Từ đó ngôn ngữ bật ra tự nhiên bằng tư duy nhận thức và cảm nhận tốt từ môi trường sống qua tự chủ quan sát, đón đầu, cảm nhận, nghe, học hỏi ứng dụng….

➜ Không chạy theo biểu hiện bên ngoài, mà giúp con phát triển từ gốc – từ động lực muốn kết nối – chứ không phải từ sự lặp lại bị ép buộc như con vẹt hoặc con rô bốt

➜ Không chỉ cần con trẻ “nói được” là nghĩ con đã được chữa hoặc đã thành công trong can thiệp trị liệu mà con cần đạt đến là đứa trẻ có khả năng giao tiếp thông thường để có khả năng tiếp cận môi trường sống tốt nhất từ đó tự phục hồi và phát triển mở rộng hệ sinh thái cấu trúc phát triển khác của các độ tuổi tiếp theo

➜ Nền móng vững chắc nhất để cho con có sự phát triển tiếp theo đúng là gia đình nên chuyên gia sẽ chú trọng cao vào việc giúp gia đình kết nối, chữa lành và đồng hành như một hệ thống yêu thương có chủ đích với con. Thay đổi nhận thức phụ huynh bằng cách Cung cấp thông tin, hướng dẫn kỹ thuật cùng với sự Thay đổi toàn diện niềm tin, cách nhìn con, cách tương tác với con. Cho phụ huynh hiểu sự hiện diện của cha mẹ trong hành trình chữa lành cho con là phải trở thành nhân vật chính để học, hiểu, thực hành trị liệu mỗi ngày với con

Tổng kết 5 điểm khác biệt nổi bật của chuyên gia Phạm Hiền

➜ Trị liệu từ gốc – không chỉ triệu chứng – Đánh trúng nguyên nhân thật, không lạc hướng và phải đón đầu ngăn chặn các nguy cơ khác

➜ Ưu tiên cảm xúc, kết nối – không kỹ thuật máy móc – Giúp trẻ thật sự muốn giao tiếp và tự tin giao tiếp

➜ Phụ huynh là trung tâm trị liệu – Bền vững – không lệ thuộc trung tâm

➜ Tôn trọng cá nhân hoá từng đứa trẻ – Không nhồi chung, không dập khuôn, không so sánh

➜ Chữa lành cả gia đình – không chỉ đứa trẻ – Cả nhà thay đổi, không phải chỉ mình con tiến bộ

P4. Sự cảnh báo đến phụ huynh Các khuynh hướng phát triển bất ổn hoặc biến chứng các hội chứng tâm lý khác nếu trẻ chậm nói bị can thiệp sai

Đúng vậy! Chuyên gia Phạm Hiền đã nhiều lần cảnh báo mạnh mẽ đến phụ huynh về nguy cơ và hệ lụy nghiêm trọng nếu trẻ chậm nói bị can thiệp sai cách hoặc can thiệp quá muộn. Theo quan điểm của của chuyên gia thì CHẬM NÓI không bao giờ chỉ là CHẬM NÓI, mà nó là một biểu hiện bên ngoài của các bất ổn phát triển sâu hơn, nếu không được định hướng đúng từ đầu, trẻ có thể di chuyển lệch sang các rối loạn nghiêm trọng về hành vi, cảm xúc, trí tuệ, tâm thần và xã hội.

Không để quan điểm bị sai lệch sẽ dẫn đến nhìn nhận con và trị liệu cho con sai lệch

➜ Không phải can thiệp sớm là đủ, mà phải can thiệp đúng – đủ – và toàn diện. Nếu sai, trẻ không chỉ chậm nói, mà có thể lệch hẳn sang rối loạn khác nặng nề hơn.

➜ Chậm nói không nguy hiểm. Can thiệp sai mới nguy hiểm. Đừng ép con học nói khi chưa tìm ra con đang bị tổn thương phát triển bên trong như thế nào

Những BIẾN CHỨNG NGUY HIỂM nếu can thiệp sai ở trẻ chậm nói

➜ Tăng động – Giảm chú ý (ADHD tiềm ẩn): Trẻ bị kích thích quá mức, không kiểm soát hành vi. Trở nên hiếu động bất thường, lo âu, mất ngủ, cáu gắt, học mãi không nhớ khi bị lạm dụng dạy sao chụp

➜ Tự kỷ nhẹ hoặc tự kỷ xã hội (Autism spectrum – ASD): Trẻ co rút, né giao tiếp, lặp đi lặp lại hành vi nếu bị ép nói quá mức . Mất hoàn toàn sự chủ động ngôn ngữ.

➜ Rối loạn hành vi và cảm xúc: Trẻ bị nhầm là “bướng, lì” nhưng thực chất là rối loạn cảm xúc sau các lần bị trừng phạt khi không nói được. Dẫn đến bạo lực, chống đối, khó kiểm soát, hoặc cực kỳ thụ động, trầm cảm.

➜ Mất ngôn ngữ cảm xúc vĩnh viễn: Trẻ có thể học được từ, nói được câu – nhưng không biết thể hiện cảm xúc, không biết kết nối. Gọi là “nói được tiếng người nhưng không hiểu lòng người” – thiếu EQ trầm trọng.

➜ Biến chứng sang các hội chứng học đường: Mất khả năng chú ý, tự học, theo kịp nhịp lớp từ đó học kém, tự ti, bị bạn bè xa lánh. Trẻ có thể sớm hình thành các biểu hiện rối loạn lo âu xã hội, rối loạn ám ảnh sợ.

P/s: Chuyên gia Phạm Hiền thường cảnh báo Chậm nói là tiếng chuông đầu tiên cảnh báo não bộ trẻ có điều gì đó chưa ổn. Nếu bỏ qua – ta có thể bỏ lỡ cơ hội được phục hồi thậm chí cả tương lai của con

P5. Chuyên gia phân biệt như thế nào về chậm nói đơn thuần và chậm nói có nguy cơ rối loạn

Đây là một trong những phân định cực kỳ quan trọng trong phương pháp của chuyên gia Phạm Hiền – giúp trẻ không bị chẩn đoán sai, không bị trị liệu sai, và không để mất giai đoạn vàng phát triển.

CHẬM NÓI ĐƠN THUẦN

➜ Trẻ nghe hiểu tốt, phản ứng linh hoạt với lời nói.

➜ Có nhu cầu giao tiếp, muốn nói nhưng nói chậm.

➜ Vận động tinh và vận động thô phát triển bình thường.

➜ Trẻ có giao tiếp mắt – cảm xúc – xã hội tốt.

➜ Tính khí, cảm xúc ổn định, không có hành vi bất thường.

➜ Có tiến bộ rõ rệt sau 1–2 tháng can thiệp nhẹ nhàng.

P/s: Nguyên nhân có thể là do Bố mẹ ít nói chuyện, tiếp xúc thiết lập ngôn ngữ không đủ hoặc Con tiếp nhận hai ngôn ngữ (song ngữ) hoặc Trẻ ít đi học, thiếu môi trường giao tiếp. Với trẻ này, can thiệp đúng và sớm sẽ không cần trị liệu lâu dài, có thể theo kịp bạn bè sau vài tháng.

CHẬM NÓI CÓ NGUY CƠ RỐI LOẠN ( Có thể là các rối loạn ngôn ngữ – phát triển – hành vi)

➜ Trẻ không hiểu lời người khác nói, hoặc hiểu rất ít.

➜ Không chủ động tương tác, thích chơi một mình.

➜ Không có giao tiếp mắt, ít hoặc không biểu cảm.

➜ Có hành vi bất thường: lặp lại âm thanh, xoay đồ, đập đầu, v.v.

➜ Phát triển không đồng đều: ngôn ngữ kém, vận động yếu, cảm xúc bộc phát.

➜ Rất chậm tiến bộ dù đã được can thiệp ngôn ngữ.

➜ Có dấu hiệu của tăng động – giảm chú ý, tự kỷ, rối loạn cảm xúc.

P/s: Nguyên nhân có thể do Rối loạn phát triển thần kinh (Tăng động giảm chú ý ADHD, Rối loạn phổ tự kỷ ASD, Rối loạn phát triển) hoặc Tổn thương tâm lý, sang chấn từ nhỏ hoặc Trẻ có khiếm khuyết giác quan (nghe – nhìn), rối loạn xử lý cảm giác. Với trẻ này, nếu chỉ luyện nói mà không trị liệu gốc rễ thì càng học càng nặng, nói được nhưng không giao tiếp được.

P6. Chuyên gia cho biết Các dấu hiệu trẻ chậm nói bị can thiệp sai và hệ lụy từng can thiệp sai đó

Theo chuyên gia trị liệu Phạm Hiền, một trong những nguy cơ lớn nhất với trẻ chậm nói là bị can thiệp sai cách – xuất phát từ việc cha mẹ thiếu hiểu biết đúng, hoặc lựa chọn sai cơ sở trị liệu. Điều này dẫn đến hệ lụy nặng nề không chỉ về ngôn ngữ, mà còn về năng lực tư duy nhận thức – tâm lý – hành vi – khả năng học tập – mối quan hệ xã hội.

CÁC DẤU HIỆU TRẺ CHẬM NÓI BỊ CAN THIỆP SAI

Càng can thiệp càng ít nói hoặc mất hẳn phản ứng giao tiếp: Trẻ không có tiến triển sau 3–6 tháng can thiệp. Có xu hướng tránh nhìn, tránh nghe, né giao tiếp. Có trẻ từng nói được vài từ nhưng sau can thiệp thì “câm lặng” hoàn toàn.

➜ Nguyên nhân: Bị ép học, ép nói, gây lo lắng hoặc tổn thương não cảm xúc.

Biểu hiện sợ hãi, chống đối khi đi trị liệu: Trong 3 tháng con trẻ không giảm dần các biểu hiện Trẻ khóc thét, nôn ói, cào cấu hoặc nói “con không muốn đi học”. Có dấu hiệu rối loạn lo âu hoặc ám ảnh môi trường can thiệp.

➜ Nguyên nhân: Cơ sở can thiệp quá nghiêm khắc, không phù hợp tâm lý lứa tuổi.

Không tự khởi phát lời nói – chỉ lặp lại máy móc: Trẻ học được từ nhưng không dùng để giao tiếp tự nhiên. Chỉ lặp theo mẫu, không hiểu ý nghĩa câu nói.

➜ Nguyên nhân: Phương pháp dạy sai (chỉ dạy nói như vẹt, thiếu kết nối cảm xúc/ngữ cảnh).

Phát sinh rối loạn hành vi hoặc cảm xúc: Trẻ dễ nổi nóng, đập phá, mất kiểm soát. Có biểu hiện trầm cảm nhẹ, mất kết nối với người thân.

➜ Nguyên nhân: Bị tổn thương tâm lý khi bị “ép” can thiệp sai khi không thấu cảm.

Can thiệp kéo dài mà không đạt mốc phát triển ngôn ngữ cơ bản hoặc không ngăn chặn được các bất ổn khác về Tính cách/ Tâm lý/ Cảm xúc/ Nhận thức/Kỹ năng/Khả năng . Không biết chỉ trỏ đúng và lấy đồ đúng khi được sai vặt đúng cách. Không có cải thiện trong hiểu lời, nghe hiểu, phản ứng với lời nói.

➜ Nguyên nhân: Không can thiệp đúng thứ tự phát triển ngôn ngữ (nghe – hiểu – phản hồi – nói).

Bị “dán nhãn rối loạn” sai – gây sai lệch can thiệp: Có trẻ chậm nói đơn thuần nhưng bị chẩn đoán rối loạn phổ tự kỷ hoặc ngược lại. Từ đó áp dụng sai chương trình can thiệp, gây tác dụng ngược.

➜ Nguyên nhân: Chẩn đoán thiếu chuyên sâu, chỉ dựa vào test nhanh – cảm tính.

Hệ lụy nguy hiểm khi can thiệp sai cho con trẻ chậm nói

➜ Ngôn ngữ không cải thiện hoặc thụt lùi -> Nguy cơ mất cửa sổ vàng phát triển ngôn ngữ

➜ Rối loạn cảm xúc, hành vi -> Trẻ dễ mắc thêm lo âu, tăng động, trầm cảm nhẹ

➜ Giao tiếp xã hội kém, tự thu mình -> Không có bạn, không kết nối, cô lập xã hội

➜ Ảnh hưởng tư duy nhận thức và trí tuệ học đường -> Mất khả năng tự tư duy để nhận thức và Khó theo kịp chương trình phổ thông sau này

➜ Mối quan hệ cha mẹ – con rạn nứt -> Trẻ không tin cha mẹ, dễ nổi loạn tuổi lên 6–7

➜ Chi phí can thiệp kéo dài, hao tổn tâm lực -> Tốn kém mà không đạt kết quả mong muốn nên mất niềm tin và kiệt quệ tinh thần cả cha mẹ, con trẻ

P/s: Hãy nhớ Không có trẻ chậm nói đơn thuần nào mà can thiệp sai vẫn tiến bộ. Và một khi đã can thiệp sai, có khi phải mất gấp đôi thời gian để ‘gỡ lỗi’ trước khi bắt đầu lại từ đầu.

P7. Các dấu hiệu trẻ chậm nói hoặc rối loạn ngôn ngữ

Dấu hiệu trẻ chậm nói đơn thuần

➜ Thường do môi trường sống thiếu tương tác, thiết bị điện tử hoặc có thể do năng lực cảm nhận thế giới quan để bắt chước ngôn ngữ yếu và phản ứng tư duy tự học hỏi ngôn ngữ, giao tiếp thụ động…

➜ Chậm phát âm: Trẻ trên 18 tháng nhưng chưa nói được từ đơn như “ba”, “mẹ”, “bô”,…

➜ Nói ít hơn bạn cùng tuổi: Ví dụ 2 tuổi nhưng mới chỉ nói được vài từ đơn, không ghép câu.

➜ Chỉ yêu cầu bằng hành động thay vì lời nói: Trẻ kéo tay người lớn, chỉ tay nhưng không nói.

➜ Phát âm chưa rõ hoặc bị ngọng kéo dài.

➜ Không bắt chước lời người lớn và hạn chế trong việc lặp lại từ ngữ đơn giản khi có nhu cầu

➜ Tuy nói ít hoặc chưa nói nhưng vẫn hiểu chỉ dẫn, phản ứng tốt khi gọi tên.

P/s: Nhóm này hoàn toàn có thể cải thiện nếu can thiệp sớm qua giao tiếp – trò chơi – trị liệu ngôn ngữ đúng cách.

Dấu hiệu rối loạn ngôn ngữ có nguy cơ nghiêm trọng

➜ Có thể liên quan đến các rối loạn phát triển thần kinh và các rối loạn phát triển khác

Trẻ từ 18 tháng đến 3 tuổi:

➜ Không bập bẹ, không phát âm các âm cơ bản như “ba-ba”, “ma-ma”.

➜ Không phản ứng khi gọi tên, dù thính lực bình thường.

➜ Không chỉ tay, không nhìn vào mắt người đối thoại.

➜ Không có giao tiếp hai chiều, không dùng cử chỉ để giao tiếp.

➜ Không biết thể hiện nhu cầu bằng lời nói hay hành động.

➜ Chỉ lặp lại lời người khác (echolalia), không nói theo ngữ cảnh.

➜ Chậm nói kèm khó khăn về tương tác xã hội: không chơi giả vờ, không chơi với trẻ khác.

➜ Trẻ có hành vi lặp đi lặp lại, thu mình trong thế giới riêng.

Trẻ từ 3–6 tuổi:

➜ Không nói được câu dài, hoặc chỉ nói lặp lại cụm từ quen thuộc.

➜ Không biết trả lời câu hỏi “cái gì”, “ở đâu”, “làm gì”, “tại sao”, “cảm thấy thế nào”

➜ Ngữ pháp sai, câu không hoàn chỉnh lâu dài.

➜ Không kể được câu chuyện đơn giản theo tranh.

➜ Ngôn ngữ nghèo nàn, ít từ vựng.

➜ Nghe không hiểu câu dài, không tuân theo được chỉ dẫn 2–3 bước.

P/s: Nhóm này cần được thăm khám tâm lý chuyên sâu để xác định nguyên nhân: Rối loạn ngôn ngữ đơn thuần, rối loạn phổ tự kỷ, chậm phát triển trí tuệ, hay do yếu tố môi trường – tâm lý.

Dấu hiệu chi tiết theo thang phát triển

➜ Tiêu chí Phản ứng khi gọi tên – Chậm nói đơn thuần: CÓ nhưng không đều – Rối loạn ngôn ngữ hoặc khác: THƯỜNG LÀ KHÔNG

➜ Tiêu chí Giao tiếp mắt – Chậm nói đơn thuần: CÓ nhưng không đều – Rối loạn ngôn ngữ hoặc khác: CHẬM CHẠP HOẶC KHÔNG

➜ Tiêu chí Cử chỉ đi kèm lời nói – Chậm nói đơn thuần: CÓ nhưng không đều – Rối loạn ngôn ngữ hoặc khác: KHÔNG RÕ RÀNG HOẶC KHÔNG

➜ Tiêu chí Biết bắt chước hành động/âm thanh – Chậm nói đơn thuần: CÓ nhưng không đều – Rối loạn ngôn ngữ hoặc khác: HẠN CHẾ, CHẬM HOẶC KHÔNG

➜ Tiêu chí Tương tác xã hội – Chậm nói đơn thuần: CÓ nhưng không đều – Rối loạn ngôn ngữ hoặc khác: KHÔNG QUAN TÂM ĐẾN AI

➜ Tiêu chí Sự tiến bộ theo thời gian – Chậm nói đơn thuần: CÓ nếu Cải thiện theo từng tuần nếu được can thiệp đúng – Rối loạn ngôn ngữ hoặc khác: ÍT hoặc CHẬM hoặc KHÓ KHĂN

Khuyến nghị để con có cơ hội phục hồi đúng

➜ Không chủ quan chờ con “tự nói” sau 2 tuổi.

➜ Tuyệt đối không lạm dụng điện thoại – Tti vi, công nghệ khác cho trẻ dưới 3 tuổi.

➜ Đưa con đi đánh giá tâm lý và ngôn ngữ toàn diện nếu sau 2 tuổi không nói hoặc có các dấu hiệu bất thường.

➜ Can thiệp sớm theo hướng cá nhân hoá, không dùng các bài luyện tập rập khuôn

➜ Chậm nói không chỉ là không nói. Đó có thể là lời cảnh báo của tự kỷ, của chậm phát triển trí tuệ, của sự tổn thương tinh thần kéo dài. Đừng chờ con biết nói mới đi khám – lúc đó là quá muộn!”

➜ Đừng trì hoãn cho rằng bố nó, mẹ nó hoặc anh chị nó 4 tuổi mới nói, nên con tôi chắc cũng thế’. Phai nhớ không ai giống ai cả. Trẻ 18 tháng mà chưa nói được 5 từ đơn – cần đi đánh giá ngay, không cần chờ!”

➜ Nghe người ngoài bảo chờ 3 tuổi sẽ tự nói – là cách giết chết ‘giai đoạn vàng’ của con.”. Can thiệp sớm trước 36 tháng là “cửa sổ vàng”, không chờ “đến lúc con sẽ nói”.

➜ Đừng nhầm lẫn và chủ quan con đã nói vì Trẻ nói nhiều vẫn có thể bị rối loạn ngôn ngữ – đừng nhầm lẫn!”. Tôi từng tiếp nhận nhiều bé nói liến thoắng, dùng cả câu dài… nhưng không bao giờ đúng ngữ cảnh, không hiểu người khác nói gì – đó là rối loạn ngôn ngữ biểu đạt kèm tiếp nhận.”

➜ Đừng nghĩ cứ nói được là phát triển bình thường – phải có sự hiểu, tương tác và ngữ cảnh đúng.

➜ Chú ý quan sát và phát hiện các dấu hiệu cảnh báo sớm chi tiết theo từng độ tuổi. Bởi những dấu hiệu này giúp phân biệt giữa chậm nói đơn thuần và rối loạn ngôn ngữ nghiêm trọng, từ đó can thiệp đúng giai đoạn vàng.

Giai đoạn từ 0 – 6 tháng tuổi

➜ Không phản ứng với âm thanh lớn hoặc giọng nói.

➜ Không quay đầu về phía có tiếng người gọi.

➜ Không phát ra các âm thanh đơn như “a”, “ư”, “gừ gừ”.

➜ Không giao tiếp bằng mắt hoặc mỉm cười khi được gọi tên, chơi đùa.

P/s: Giai đoạn này cần phát triển phản xạ âm thanh – nền tảng cho ngôn ngữ sau này.

Giai đoạn 6 – 12 tháng tuổi

➜ Không bập bẹ các âm như “ba-ba”, “ma-ma”.

➜ Không phản ứng khi được gọi tên.

➜ Không phát ra âm thanh để thu hút sự chú ý.

➜ Không sử dụng các cử chỉ như vẫy tay, lắc đầu.

P/s: Nếu không có giao tiếp bằng âm thanh hay cử chỉ – cần kiểm tra thính lực và phát triển não bộ.

Giai đoạn 12 – 18 tháng tuổi

➜ Chưa nói được từ đơn rõ nghĩa nào (ba, mẹ, ăn, uống…).

➜ Không chỉ tay, không biết lắc đầu khi từ chối.

➜ Không hiểu những chỉ dẫn đơn giản như “lại đây”, “đưa mẹ”.

➜ Không cố gắng bắt chước từ ngữ người lớn.

P/s: Đây là giai đoạn “cửa sổ vàng” để bắt đầu ngôn ngữ. Nếu trẻ không tiến bộ, phải đánh giá ngay.

Giai đoạn 18 – 24 tháng tuổi

➜ Nói được <10 từ đơn.

➜ Không ghép được 2 từ (ví dụ: “ăn cơm”, “mẹ bế”).

➜ Không sử dụng lời nói để yêu cầu (chỉ kéo tay, chỉ vật).

➜ Hiểu lời nói rất kém, hoặc không phản ứng khi nói chuyện.

P/s: Nếu sau 2 tuổi chưa nói hoặc không giao tiếp bằng lời – nguy cơ rối loạn ngôn ngữ cao.

Giai đoạn 2 – 3 tuổi

➜ Không nói được câu có chủ – vị (“Con ăn”, “Mẹ ơi bế con”).

➜ Không trả lời được các câu hỏi đơn giản (“Cái gì đây?”, “Con tên gì?”).

➜ Chỉ lặp lại lời người khác (nhại) thay vì trả lời đúng ngữ cảnh.

➜ Không biết chơi đóng vai, chơi giả vờ (chơi búp bê, nấu ăn…).

➜ Không biết kể lại những gì vừa xảy ra, kể cả bằng vài từ đơn.

P/s: Rối loạn biểu đạt hoặc rối loạn tiếp nhận ngôn ngữ thường biểu hiện rõ trong giai đoạn này.

Giai đoạn 3 – 4 tuổi

➜ Câu nói ngắt quãng, lộn xộn, sai trật tự từ.

➜ Không sử dụng từ để thể hiện mong muốn (chỉ khóc, cáu).

➜ Vẫn không hiểu chỉ dẫn 2 bước: “Con lấy giày rồi ra ngoài nhé”.

➜ Không thể kể chuyện đơn giản bằng lời.

➜ Không có bạn bè chơi, không biết chia sẻ cảm xúc.

P/s: Lúc này, nếu ngôn ngữ không theo kịp – nguy cơ chậm trí tuệ, rối loạn phổ tự kỷ hoặc RL ngôn ngữ.

Giai đoạn 4 – 6 tuổi

➜ Dùng sai cấu trúc ngữ pháp liên tục: “Con ăn cơm mẹ”, “Đi chơi con”.

➜ Không diễn đạt được nhu cầu – cảm xúc bằng lời.

➜ Dùng từ ngữ không phù hợp bối cảnh.

➜ Phát âm sai, ngọng kéo dài (trừ một số âm khó như “r”, “s”).

➜ Không hiểu chuyện kể – không phản hồi hoặc trả lời sai hoàn toàn.

P/s: Nếu trẻ không thể giao tiếp hiệu quả ở tuổi vào lớp 1 – cần can thiệp chuyên sâu ngay.

P1. Phụ huynh có con phải giáo dục đặc biệt nói gì về sự khác biệt khi nghe tư vấn từ chuyên gia Phạm Hiền

Phụ huynh có con phải giáo dục đặc biệt – nhất là những bé chậm nói, chậm trí tuệ, tăng động động giảm chú ý, rối loạn ngôn ngữ, rối loạn phát triển hành vi và cảm xúc, nghi ngờ tự kỷ, rối loạn tự kỷ, rối loạn phát triển khác… – thường có những chia sẻ rất chấn động, cảm động và thay đổi sâu sắc sau khi tiếp cận chuyên gia tâm lý Phạm Hiền.

1. Trải nghiệm trước khi gặp chuyên gia Phạm Hiền

➜ Tôi đã từng đưa con đi hết viện này đến trung tâm kia. Bác sĩ thì nói nghi con bị tự kỷ, các chuyên viên can thiệp và các trung tâm can thiệp cũng vậy . Tôi thấy bất an, tuyệt vọng và hoảng sợ vô cùng

➜ Con tôi bị chẩn đoán là ‘rối loạn ngôn ngữ biểu đạt’, đã học ngôn ngữ trị liệu gần 1 năm nhưng vẫn không giao tiếp, càng ngày càng thu mình. Tôi không biết sai ở đâu.

➜ Tôi từng nghĩ mình là người mẹ tồi, đã không phát hiện ra con có vấn đề sớm. Tôi chỉ còn biết nghe ai bảo sao thì làm vậy.

➜ Tôi đi khắp mọi nơi ở trong nước và cả nước ngoài. Mỗi nơi là một phác đồ khác nhau nhưng không có kết quả khiến tôi luôn bị thất vọng, dằn vặt về số phận hết thuốc chữa của tôi và con.

2. Khoảnh khắc “vỡ ra” khi được chuyên gia Phạm Hiền tư vấn

Bất ngờ vì bức tranh đánh giá toàn diện

➜ Lần đầu tiên có người không hỏi con tôi nói được bao nhiêu từ mà đi sâu chi tiết vào từng vấn đề trong cách tôi và gia đình đang nuôi dạy con, cách tôi đang áp dụng can thiệp cho con từ đó cho tôi biết tôi và gia đình đang sai ở đâu từ đó gây ra vấn đề gì khiến con không thể phục hồi thậm chí chệch hướng nặng hơn.

➜ Lần đầu tiên có người không chẩn đoán kiểu chỉ thả cái tên bệnh hoặc vấn đề của con tôi sau đó để đấy mà Bác chuyên gia đã cho tôi biết một cách rất kỹ lưỡng từng ngóc ngách vấn đề của con, từng ngóc ngách căn nguyên trong từng tình huống tương tác thường ngày nhất và giúp tôi phương pháp tỉ mỉ để tôi và gia đình có thể tự vận hành.

➜ Lần đầu tiên tôi mới biết: Con Chậm nói hay tự kỷ hay tăng động hay có bất kỳ khiếm khuyết nào không đáng sợ – Cái đáng sợ lớn nhất là cha mẹ không hiểu con đang bị tổn thương điều gì và có các vấn đề nào là rào cản ở bên trong con từ đó tạo ra bên ngoài như thế này.

➜ Lần đầu tiên tôi có được 3 điều tâm huyết khi tư vấn từ chuyên gia: SÁNG RÕ (Vì hiểu đúng nguyên nhân sâu xa các vấn đề của con – AN TÂM (vì không bị vội vã gắn mác, không còn bị dẫn dắt bởi sợ hãi) – ĐƯỢC TIẾP SỨC (vì có lộ trình rõ ràng, nhân văn, cảm xúc – chứ không phải ép buộc)

➜ Chuyên gia Phạm Hiền giúp tôi hiểu rằng mỗi vấn đề của đứa trẻ đặc biệt không thể chỉ chẩn đoán từ biểu hiện bên ngoài và đã tự mặc định đứa trẻ ấy bị như vậy. Vì nó sẽ là sự vô cùng chủ quan, vô cùng hời hợt khi mà biểu hiện bên ngoài chỉ là kết quả, hay hậu quả của tất cả các vận hành bên trong mà ta không nhìn thấy được. Đó mới là cốt lõi phải tìm ra, phải biết để can thiệp, trị liệu từ gốc toàn diện thay bằng đơn lẻ chữa biểu hiện hiện tại thì lại gây hệ lụy khiến con hỏng hết các nội lực và năng lực tự phục hồi bên trong.

➜ Lần đầu tiên tôi bị mắng thậm tệ bởi sự bị ám thị đến mức cố thủ với câu nói ” Con em bị tự kỷ mà” hoặc ” Mỗi bác chẩn đoán như thế này trong khi cả chục nơi em đã đi trong nhiều năm nay thì sao em tin được bác”. Sau bị mắng bác cho tôi bình tĩnh để suy ngẫm thực tế nhất từng ngóc ngách vấn đề của con chứ không phải chỉ cái tên ” Con tôi bị tự kỷ hoặc con tôi bị chậm nói hoặc con tôi bị tăng động”. Bác nói ” Nếu em cứ chỉ nhìn vào cái tên của chẩn đoán và cố thủ dãn nhãn con như vậy thì tốt nhất đừng đi chữa ở đâu nữa, vì không có kết quả đâu thậm chí tệ hơn đấy”. Trong khi các nơi khác thậm chí còn cố tình nhấn mạnh cái tên con tôi có vấn đề đó, con tôi bị bệnh đó… đó khiến tôi ngột ngạt và bế tắc đến hoang mang.

Bất ngờ vì bức tranh phương pháp không bị thổi phồng

➜ Lần đầu tiên sau khi đi rất nhiều nơi tôi được Bác chuyên gia Phạm Hiền khai phóng hũ nút tối trong đầu rằng dạy trẻ đặc biệt khó lắm, phải có chuyên môn mới dạy được con chứ, mình có biết gì đâu mà cn thiệp được cho con chứ …và sau đó là sự dính mắc phụ thuộc vào những người phải có chuyên môn, những trung tâm – thậm chí có nhiều trung tâm còn không muốn con mình phục hồi nhanh nên mất đi cơ hội vàng của con lúc nào chẳng hay. Tôi hiểu rằng ” Chẳng có gì cha mẹ không thể giúp được con nếu như không bị coi mọi vấn đề của con như hết thuốc chữa – Càng chẳng có gì tôi không thể can thiệp hay dạy được con mình nếu tôi mở trí não ra để biết con tôi cần gì cho cuộc sống tự lập của nó và chỉ cần tôi và gia đình kiên trì, nhẫn nại, tỉ mỉ từng bước nhỏ thôi con tôi vẫn có quá nhiều cơ hội”

➜ Lần đầu tiên tôi được cúi xuống để ngắm nhìn, để suy ngẫm xung quanh cuộc sống đời thường nhất và nhận ra, và tin vào chính mình rằng ” À mọi phương pháp vốn có của người cha, người mẹ của cuộc sống nó ở ngay dưới chân mình mà sao cứ phải đi tìm xa, sao cứ phải ngẩng cổ lên với những thứ cao tít mà phi thực tế với cái con cần cho chính con và cuộc sống của con”

➜ Lần đầu tiên tôi bị mắng thậm tệ bởi sự bị ám thị đến mức cố thủ với câu nói ” Em đã làm rồi nhưng không được” hoặc ” Bác có phương pháp nào mới hơn không” hoặc ” Em tưởng phải có cách nào đặc biệt chứ”. Bác ấy cho tôi thấy sự bị vào bẫy với tên phương pháp này nọ, tên phương pháp tây ta để đánh vào tâm lý có bệnh thì vái tứ phương rồi cứ đi lung tung, nạp vào cho con lộn xộn nhưng cái đơn giản nhất con cần được luyện để làm được trong thực tế cuộc sống thì không có”. Tôi giật mình vì nhận ra tôi đã bị tẩy não mà cứ lao đi tìm phương pháp, tìm nơi như thiêu thân nhưng chẳng giúp tôi và con có gì.

Bất ngờ vì Tôi được đánh thức khỏi các u mê bế tắc và được giải phóng khỏi cảm giác tội lỗi

➜ Tôi bị ‘đánh thức’ khi bác chuyên gia hỏi: Con bạn có thực sự biết vui hay buồn khi ở cạnh bạn không? Hay con chỉ đang cố chịu đựng bạn ép để chỉ cần nó nói?

➜ Lần đầu tiên tôi được có người thẳng thắn nhất cho biết từng nhận thức sai, từng tâm lý hay cảm xúc hay hành động của tôi, của gia đình tôi sai khiến con không những khó phục hồi mà con có các nguy cơ sang rất nhiều các biến chứng rối loạn khác trong các độ tuổi tiếp theo. Lúc đầu tôi phản kháng vì chạm tự ái, vì không dám nhìn nhận lỗi từ tôi, vì biện hộ cho sự tôi thương con tôi và sẵn sàng hi sinh cho con cơ mà, vì ấm ức do đi vài chục nơi có ở đâu dám đưa ra vấn đề sai này đâu, vì cố thủ trong các sự bị ám thị phải được vuốt ve hoặc mình đang khổ sở và tổn thương cần được nhẹ nhàng mà….Nhưng sau sự thẳng thắn đến gây sốc đó bác sẽ ôn tồn, ân cần cho tôi biết ” Con trẻ đã chẳng thể tự biết gì, chẳng thể tự làm gì được – mà cha mẹ chúng còn không biết mình phải làm gì cho con, không biết mình đang làm sai khiến con nặng hơn thì sao con được phục hồi đúng”

➜ Bác chuyên gia cố tình tranh luận đến cùng các trái chiều trong tôi, cho tôi bộc lộ hết những gai góc xù xì của mình sau đó bác ấy chỉ nói một câu ” Không phải lỗi của bạn hay con bạn. Bạn đang là người mẹ bị tổn thương nhưng sau hôm nay không gai góc như vậy nữa vì nó khiến bạn tổn thương sâu hơn trong sự tiêu cực và con bạn là người thiệt thòi nhất từ chính bạn. Bác ấy giúp tôi chữa lành, giúp tôi hiểu con đang thiếu khuyết rất nhiều thứ khác cốt lõi cần nhất , chứ không phải chỉ là chậm nói hay tự kỷ..’. Sau tranh luận đó tôi được nói, được xả ra hết các ấm ức, các uất ức, các cam chịu, các bế tắc và thấy thật nhẹ nhàng.

Hiểu được vì sao trước giờ can thiệp không hiệu quả

➜ Lần đầu tiên sau nhiều năm tôi hiểu một giá trị cốt lõi rằng: Hóa ra tôi sai vì chỉ chăm chăm đi học ngôn ngữ, mà con thì đang bị tổn thương cảm xúc, không có nền tảng nhận thức. Bác ấy đã cho tôi thấy gốc rễ thực sự với rất nhiều các ngóc ngách

➜ Lần đầu tiên Tôi cứ tưởng phải tìm nơi tốt nhất để dạy con phát âm. Nhưng giờ tôi mới hiểu rằng mình mới là người phải can thiệp, trị liệu chính cho con mỗi ngày chứ không phải trung tâm hay giáo viên có chuyên môn

3. Sự thay đổi sau khi áp dụng tư vấn và trị liệu từ phương pháp

Con được chữa lành đúng từ Gốc tự phải phục hồi và tự phải phát triển

➜ Đó là sự cải thiện và thay đổi toàn diện từ Tư duy/Tính cách/Tâm lý/Cảm xúc/Hành vi/Kỹ năng/Khả năng chứ không phải chỉ vấn đề bất ổn hiện tại.

➜ Con đã tự có khả năng mở rộng và phát triển các học hỏi kiến thức, ngôn ngữ, giao tiếp, cảm xúc, hành vi, kỹ năng, khả năng đến bất ngờ chứ không phải chỉ dập khuôn đóng trong một dúm dập khuôn sao chụp từ can thiệp sai như trước.

P/s: Bác chuyên gia Phạm Hiền luôn nói “Những đứa trẻ này chúng không tự mình có nhưng đừng can thiệp kiểu biến nó thành con vẹt để nó mãi chỉ là con vẹt phải được dạy mới có và có chăng chỉ là vài từ, vài câu lặp lại khi có hanh vi – Chúng phải được can thiệp, trị liệu cách vận hành của con người thực sự để con tự mình sống và tự mình phát triển đúng “

Cha mẹ và cả gia đình được chữa lành đúng từ Gốc của sự hiểu biết về con

➜ Tôi từ một người mẹ sợ hãi, ám ảnh, tựu ti, trăn trở trong bế tắc… vì bệnh án của con – Giờ đây tôi có thể cười với con mỗi ngày

➜ Tôi từ một người tổn thương tiêu cực không dám chấp nhận con mình có vấn đề để bị phán xét nên luôn tìm cách giấu mình và con mình đi – Giờ đây mẹ con tôi đi mọi lúc mọi nơi cùng nhau vui vẻ

➜ Tôi từng là người mẹ chỉ biết quát tháo, la hét và đổ lỗi cho tôi, cho con bất hạnh – Giờ đây tôi hiểu con tôi chí có duy nhất một vấn đề là nó cần tôi kiên trì để dạy cho nó mọi thứ mà nó chưa biết

➜ Tôi hiểu rằng con tôi không cần phải trở thành ‘bình thường’ như con nhà người ta – Con chỉ cần được yêu thương đúng cách bởi sự dạy con đúng cách và phát triển cẩn trọng theo cách riêng để con sinh tồn và an toàn tốt nhất.

➜ Tôi hiểu rằng “Chẳng có đứa trẻ nào khiếm khuyết nếu cha mẹ chúng luôn dạy chúng mọi vấn đề để biết, dạy chúng làm được mọi thứ tự lập cho chúng. Đứa trẻ bình thường cũng phải dạy cả chục lần và con tôi chỉ cần dạy cả 100 hay cả 1000 lần là kiểu gì nó cũng biết và làm được”

➜ Tôi hiểu rằng ” Sự tích cực đúng đắn trong sự hiểu biết đúng đắn của tôi và cả gia đình là kim chỉ nam quan trọng nhất giúp được con tôi tốt nhất chứ không phải quá nhiều sự cao siêu nào đó”

➜ Tôi và gia đình tôi đã thấu hiểu con từ đó thấu hiểu nhau rất nhiều: Thay bằng luôn xung đột tạo thêm áp lực cho nhau, cho con – Giờ đây chúng tôi là một hệ thống gia đình nhất quán vui vẻ cho con môi trường sống an toàn và hạnh phúc

➜ Đặc biệt tôi được chữa lành vì được thấu hiểu cả cái được và cái sai – Từ đó tôi không phải che giấu mình, che giấu con thậm chí tự tin, tự hào lan tỏa nó với tâm thế nhẹ nhàng, dễ chịu

P2. Cho con can thiệp và trị liệu theo chỉ dẫn của chuyên gia Phạm Hiền có áp lực không. Kết quả có xứng đáng không. Làm sao để vượt qua chính mình

➜ Đây là một câu hỏi rất rất thật mà các phụ huynh thường hay hỏi nhau . Bởi vì trị liệu cho con – đặc biệt theo hướng chuyên gia Phạm Hiền – không chỉ là chuyện “cho con đi học” mà là một hành trình cha mẹ phải tự lột xác, vượt qua chính mình để đồng hành cùng con. Chuyên gia Phạm Hiền tư vấn và trị liệu con trẻ đặc biệt bằng Phương pháp ĐỒNG HÀNH 3 CHIỀU CÙNG LÚC

➜ Với con: Được trị liệu toàn diện để có khả năng tự phục hồi và tự phát triển trong các độ tuổi khác nhau – Được tôn trọng kết nối, khơi gọi nội lực tự phát triển từ được yêu thương đúng cách
Với cha mẹ: Được trị liệu từ sự phải biết phương pháp, biết đón đầu tâm lý và khuynh hướng của con trong hiện tại, trong các độ tuổi tiếp theo để là chuyên gia của chính con – Thoát khỏi các nội tâm tiêu cực từ mặc cảm, tự ti hoặc chưa tập trung vào con để học lại cách làm cha mẹ với cả LÝ TRÍ VÀ TRÁI TIM ĐÚNG, ĐỦ.
Với ông bà và người thân: Thống nhất, nhất quán, cùng chiều cho con yêu thương, trách nhiệm đúng thay bằng đổ lỗi, phán xét, đôi co mỗi người làm theo một ý chỉ để thỏa mãn cái cho là đúng của riêng mình nhưng không phải là đúng với con.

1. Có áp lực không? – Có chứ rất áp lực -> Nhưng là áp lực tích cực

Áp lực lớn nhất không phải từ con, mà từ chính cha mẹ:

➜ Bạn sẽ phải gạt bỏ kỳ vọng, sĩ diện và sự so sánh với con người khác. Vì con bạn là của bạn với tâm thế, với năng lực thực của bạn và con – Còn con nhà người ta có màu sắc của mẹ con và gia dình người ta nên nếu so sánh là sự thiếu căn cứ xác thực.

➜ Bạn phải thay đổi cách nuôi dạy mà bạn từng tin là đúng, để học lại cách kết nối – cảm nhận – phản ứng với con theo một cách hoàn toàn mới – Bắt buộc bạn phải lắng nghe và học từng chỉ dẫn của chuyên gia để phải thực hiện mọi lúc mọi nơi trong các tình huống cụ thể đã được đưa vào kế hoạch. Thậm chí bạn phải phá vỡ cả sự cố thủ cho rằng ” Biết hết rồi” hoặc ” Làm rồi nhưng không hiệu quả” bởi chuyên gia sẽ cho bạn biết tại sao không hiệu quả và làm đi theo cách của chuyên gia với sự nhẫn nại thay bằng kêu than, thay bằng chủ quan thì chắc chắn sẽ ra được hiệu quả.

➜ Bạn không còn giao phó cho “trung tâm” hay “chuyên viên trị liệu” mà phải là người đồng hành trực tiếp với con mỗi ngày. Vì với chuyên gia Phạm Hiền thì Không có buổi can thiệp/ trị liệu nào quan trọng hơn bằng việc bạn ngồi cạnh con mỗi ngày mà thực sự nhìn thấy con đang cảm thấy gì, đã có gì, vẫn yếu gì và cần tiếp theo là gì

Áp lực nằm ở việc phải sống chậm lại, yêu con đúng cách – khi chính bạn cũng từng bị tổn thương từ quá khứ nuôi dạy của mình.

➜ Bạn phải bỏ rất nhiều thời gian, công sức để chữa cho mình, cho con, cho gia đình

➜ Bạn phải sống chậm lại để tỉ mỉ đồng hành cùng con nên chẳng có thời gian cho riêng mình với các thú vui, hưởng thụ cá nhân

➜ Bạn phải chống chọi, chiến đấu để gạt bỏ mọi nhiễu loạn giữa kỳ vọng và thất vọng để có ý chí nghị lực đến cùng với con cán đích với từng vấn đề nhỏ

➜ Bạn phải chiến đấu để vượt qua chính mình khi xót con, phục vụ con, đáp ứng cho con vô đối và vô lối chỉ để thỏa mãn cảm xúc bản thân hoặc chỉ để con không phiền

➜ Bạn phải học và phải thực hành liên tục các phương pháp liên tục theo chỉ dẫn để tạo ra sự phục hồi vơi mục tiêu từng tuần, từng tháng

2. Kết quả có xứng đáng không? – Đương nhiên phải có và Rất xứng đáng -> Nhưng không đến nhanh.

Điều quý nhất không phải là con nói được bao nhiêu từ – mà là:

➜ Con có chủ động đế muốn nói hay không

➜ Con tìm lại được niềm vui mong muốn để nói được

➜ Con hồn nhiên, vui vẻ và có nhu cầu kết nối ánh mắt, nắm tay, tự ôm mẹ, cười khi gọi ba

➜ Con có cảm nhận, con có cảm giác để con biết thế nào là nguy hiểm, thế nào là được và không được

➜ Con biết bộc lộ cảm xúc đúng với các tình huống con gặp trong cuộc sống

➜ Con muốn tương tác với người khác, chứ không trốn vào thế giới riêng hoặc vô thức lướt qua

➜ Con không còn căng đét thần kinh để gào khóc, quẫy đạp đến cùng trong vô thức

➜ Cha mẹ không phải hoang mang mất phương hướng chẳng biết đường nào đi để dạy con đúng

➜ Cha mẹ tự tin nắm chắc các cách, các phương pháp thậm chí đón đầu được để tự dạy con mọi lúc, mọi nơi mà không phải phụ thuộc vào ai hay bất cứ điều gì

➜ Cha mẹ không còn sợ hay xấu hổ về con nữa, mà hiểu con, yêu con thật sự với chính màu sắc của con và còn rất nhiều thứ các con cần trong cả hành trình chữa lành khả năng tự lớn của chính con

3. Làm sao để vượt qua chính mình trong quá trình trị liệu cùng con?

Khi một đứa trẻ cần can thiệp, hay trị liệu đặc biệt. Điều đó đồng nghĩa với việc gia đình đã có tổn thương ở hệ sinh thái cảm xúc – tương tác – niềm tin – kỳ vọng. Và quá trình trị liệu đúng cách sẽ không chỉ giúp con phục hổi, phát triển mà còn giúp cha mẹ và cả nhà trở về với nhau một cách sâu sắc hơn.

Có 3 bước rất thật – rất người – mà nhiều phụ huynh từng làm được:

Bước 1: Chấp nhận rằng mình cũng cần được chữa lành

➜ Dừng dạy dỗ bằng la mắng, ép buộc hoặc kiểu khi con không hợp tác, mình dễ phát cáu, bất lực, buông xuôi.

➜ Hãy nhớ “Bạn không thể dạy một đứa trẻ tổn thương bằng trái tim bị tổn thương.”

➜ Hãy học cách dừng lại, quan sát cảm xúc mình. Hãy nhờ tư vấn. Hãy chia sẻ. Hãy cho mình được yếu đuối mỗi khi mình căng thẳng và bế tắc thay bằng cứ gồng gánh đến cùng

Bước 2: Buông xuống cái tôi, kỳ vọng và nhãn mác

➜ ĐỪNG HỎI “Khi nào con tôi nói như người khác?” HÃY HỎI “Hôm nay con có vui không? Có cười không? Có nhìn tôi bằng ánh mắt tin tưởng không và tôi phải làm gì để giúp con tiếp theo?”

➜ Hãy nhớ rằng khi càng gấp, càng hỏng. Nên hãy chậm lại, để yêu con như một đứa trẻ – không phải một dự án cải tạo hay sửa chữa gấp

Bước 3: Kỷ luật với sự kiên trì, từng ngày một

➜ Ép bản thân vào kế hoạch cụ thể trong Áp dụng đều đặn hàng ngày các nguyên tắc mà chuyên gia hướng dẫn – Bởi con bạn cần bạn nhất và cần hơn hết thẩy các chuyên gai hay bất kỳ nơi nào khác

➜ Nỗ lực chiến đấu đến cùng cho đến khi đạt được bằng cách hãy hỏi chi tiết các chỉ dẫn và quyết đoán thực hiện khi được chỉ dẫn tiếp theo từ chuyên gia thay bằng bỏ ngang giữa đường vì chán nản, kêu than, không có niềm tin….- Bởi bạn không cần giỏi ngay. Chỉ cần không bỏ cuộc.

Hiểu đúng về giá trị của đồng hành can thiệp, trị liệu cho con

KHI CON ĐƯỢC CHỮA LÀNH TOÀN DIỆN

➜ Chữa lành cho CON – từ tổn thương cảm xúc đến bật phát triển nội lực: Con không còn bị nhìn như “đứa trẻ có vấn đề”

➜ Con trẻ được coi là người đang tổn thương, không bị gọi là “bệnh”, không bị ép phải “bình thường hóa”.

➜ Trẻ được yêu thương, tin tưởng và đối xử như một con người thực sự, chứ không phải một “ca khó”.

➜ Không bị ép học – mà được tạo môi trường cảm xúc an toàn trong kỷ luật đùng cách

➜ Trẻ có lại niềm tin với người lớn, bắt đầu muốn giao tiếp, muốn mở lòng.

➜ Con trẻ được chữa lành cảm xúc và nội tạng vấn đề bên trong nên tự có khả năng tự dịch chuyển từ bị động sang chủ động phát triển

➜ Khi trẻ được chữa lành đúng cách, ngôn ngữ, kỹ năng sống, cảm xúc… bật ra một cách tự nhiên – không gượng ép và Trẻ trở nên tự tin, linh hoạt, biết yêu – biết phản hồi yêu thương.

KHI CHA MẸ ĐƯỢC CHỮA LÀNH CÙNG CON

➜ Thay đổi từ dằn vặt bản thân trong tội lỗi, bất lực đến sự thấu hiểu con và hiểu chính mình – Từ đó không truyền năng lượng xấu, độc hại và u ám lên con

➜ Thảy đổi từ mặc cảm giấu con đi đến sự tự tin làm cha mẹ – Đặc biệt giải thoát được nỗi sợ rất sợ, sự rất xấu hổ, sự rất áp lực vì con khác biệt mà muốn “buông con” để sẵn sàng đi lại từ đầu để giúp cpn lại thêm nhiều lần nữa.

➜ Hiểu được đúng đắn rằng Con không sai – và mình cũng không phải người cha, người mẹ thất bại – Chỉ là chưa từng được hướng dẫn để hiểu con đúng và làm đúng cùng con mà thôi.

➜ Học lại cách yêu thương con – mà không kiểm soát sự nóng vội. – Cha mẹ được dạy cách giao tiếp với con bằng ánh mắt, cảm xúc, chờ đợi, tôn trọng – Thay vì ra lệnh, ép buộc. Từ đó hình thành kết nối thật sự giữa cha mẹ – con cái, điều mà trước đây tưởng như đã mất.

➜ Cha mẹ cũng được chữa lành nội tâm khi hiểu ra “Tôi đang học cách làm mẹ lại từ đầu.” và “Tôi cũng là một đứa trẻ từng tổn thương – và con tôi đang dạy tôi quay về chính mình.”

➜ Chữa lành cho GIA ĐÌNH – từ rạn vỡ đến yêu thương lại: Vợ chồng hiểu nhau hơn qua hành trình đồng hành nên học lại cách yêu thương con và tôn trọng nhau – Bớt đổ lỗi. Bớt mâu thuẫn . Ông bà – người thân được khai sáng để không đổ lỗi cho cha hoặc mẹ chúng, đặc biệt không áp đặt, trách mắng cháu . Gia đình trở nên cùng chiều, nhất quán, thấu hiểu trong vui vẻ, gắn kết hơn khi không phải tranh cãi, xung đột hàng ngày với các trái chiều của con

➜ Không còn phải chạy chữa vô vọng – mà sống đúng, sống đủ: Thay vì chạy khắp nơi “học liệu trình trị liệu đắt tiền”, cả nhà dừng lại để sống chậm, quan sát và hiện diện bên con – Gia đình không còn là “nơi đầy áp lực”, mà trở thành “nơi an toàn nhất cho đứa trẻ khác biệt”.

P/s: Chuyên gia Phạm Hiền thường nói: Không có đứa trẻ đặc biệt nào là không thể phát triển – chỉ là môi trường quanh trẻ chưa đủ chữa lành để khơi đúng nội lực. Và môi trường đó – bắt đầu từ trái tim và lý trí của chính cha mẹ.